چرم ساغری

رمان «چرم ساغری» اثر اونوره دو بالزاک
حکایت تلخِ جاه‌طلبی و آز و تقابل بی‌حدوحصریِ میل با عمرِ کوتاه و توانِ محدود آدمیزاد. رمان «چرم ساغری»، با عنوان اصلی La Peau de chagrin، رمانی‌ست که جایگاه بالزاک را، به‌عنوان نویسنده‌ای مهم، در جامعۀ ادبی فرانسه تثبیت کرد.
بالزاک در رمان «چرم ساغری»، مثل دیگر آثارش و این‌بار با به‌کارگیری عنصری فانتزی و افسانه‌ای و فراواقعی و افزودن آن به رئالیسمی که شاخصۀ آثار اوست، به نقد سرمایه‌داری و مظاهر آن و حرص و آزهای برآمده از آن می‌پردازد.
رمان «چرم ساغری» داستانی‌ست جذاب و هنرمندانه درباب عطش قدرت و ثروت و جذابیت ویرانگری که در میل به ثروت‌اندوزی و کسب قدرت هست.
گفتنی‌ست که رمان «چرم ساغری» باب نامه‌نگاری‌هایی را میان بالزاک و اولینا هانسکا، بارونس لهستانی و همسر آیندۀ بالزاک، گشود. این رمان همچنین الهام‌بخش یک اُپرا بوده است.
متن اصلی رمان «چرم ساغری» اولین بار در سال 1831 منتشر شده است. این رمان جزوی از مجموعۀ «کمدی انسانی» بالزاک است.

مروری بر رمان «چرم ساغری»
رافائل، شخصیت اصلی رمان «چرم ساغری»، پس از اینکه آخرین سکه‌اش را در شرط‌بندی می‌بازد، می‌رود که با انداختن خود در رودِ سِن خودکشی کند. او اما بین راه وارد یک مغازۀ عتیقه‌فروشی می‌شود. پیرمردِ فروشنده تکه‌چرمی را نشان رافائل می‌دهد که درواقع یک طلسم است و می‌تواند آرزوهای صاحبش را برآورده کند. اما، با برآورده‌شدن هر آرزو، تکه‌چرم کوچکتر و توان جسمی صاحبش کمتر می‌شود. فروشنده حاضر است چرم را مجانی به رافائل بدهد اما به او پیشنهاد می‌کند که چنین چیزی را قبول نکند. رافائل اما چرم را با خود می‌برد و آرزوی جایگاه والا و ثروت و ضیافتی پرتجمل را می‌کند که در آن اسباب عیش‌ونوش و خوشگذرانی به‌وفور مهیا باشد. آرزوی رافائل برآورده می‌شود اما دیری نمی‌گذرد که تکه‌چرم روی سیاهش را به رافائل نشان می‌دهد و زندگی رافائل به سراشیبی فاجعه می‌افتد.
اما آن‌چه بالزاک در رمان «چرم ساغری»، از طریق تمثیل چرم، به آن می‌پردازد نه واقعاً قدرت یک تکه‌چرم، بلکه قدرت ویرانگر حرص و آز و جاه‌طلبی و زیاده‌خواهیِ خود رافائل است. رافائل در رمان «چرم ساغری» شخصیتی پروردۀ فرهنگ و جامعۀ سرمایه‌داری است. او در گذشته ثروت خود را، که میراث مادرش بوده، وقف پرداخت بدهی‌های پدر ورشکسته‌اش کرده تا شرافت پدرش لکه‌دار نشود و بعد از مرگ پدر، خودش به خاک سیاه نشسته است. رافائل چند سالی را، با حداقل دارایی، وقف پژوهش و مطالعه کرده تا اثری بزرگ خلق کند. هدف او از این کار کسب ثروت و قدرت و جایگاه اجتماعی والا و تصاحب قلب زنی از طبقۀ ممتاز بوده است؛ زنی به نام فئودورا که به رافائل بی‌اعتناست و رافائل که به‌کمک پولین، دختر صاحبخانه‌اش که ثروتمند نیست اما زنی شریف و مهربان است، توانسته به خواسته‌هایش برسد و جایگاهی کسب کند، از اینکه بتواند دل فئودورا را به‌دست آورد نومید می‌شود و پاکباخته می‌رود که خودکشی کند و همین‌جاست که طلسم چرمی سرِ راهش قرار می‌گیرد و فرجامی در آغاز خوش و در انتها تلخ را برای رافائل رقم می‌زند.
رافائل آرزوهایی می‌کند و پوست آن‌ها را برآورده می‌سازد اما تحلیل‌رفتن جسمش با برآورده‌شدن هر آرزو او را می‌ترساند. رافائل دست‌وپا می‌زند که جوری زندگی خود را سامان دهد که دیگر آرزویی نداشته باشد و این‌گونه از بیماری و ضعف جسمی برهد و مرگش را عقب بیندازد، اما همه‌چیز به‌طور کامل تحت کنترل او نیست. از طرفی پولین، دختر صاحبخانۀ سابقاً فقیرِ رافائل، پولدار می‌شود و برای همین توجه و علاقۀ رافائل را برمی‌انگیزد. دست آخر چه بر سرِ این مردِ جاه‌طلب، که هم می‌خواهد در زندگی کامیاب شود و به جاه و مقام و هرآنچه می‌خواهد دست یابد و هم می‌خواهد از بیماری و مرگ خویش جلوگیری کند، خواهد آمد؟ این را با خواندن کامل رمان «چرم ساغری» در خواهید یافت.

دربارۀ اونوره دو بالزاک، نویسندۀ رمان «چرم ساغری»
اونوره دو بالزاک (Honoré de Balzac)، متولد 1799 و درگذشته به سال 1850، داستان‌نویس، روزنامه‌نگار، منتقد و نمایشنامه‌نویس فرانسوی بود. بالزاک یکی از سرآمدان رمان رئالیستی است. او در مجموعه‌ای از آثارش، که خود نام «کمدی انسانی» را بر آن نهاد، به ترسیم زندگی فرانسوی در دوران بعد از ناپلئون پرداخت و دوران ظهور بورژوازی و زوال اشرافیت را به تصویر کشید و تصویری دقیق و ریزبینانه از طبقات اجتماعی گوناگون به‌دست داد.
پول، طمع و سودای ترقی و رسیدن به مرتبۀ اجتماعی بالاتر، از جمله مضامین اصلی آثار رئالیستی بالزاک هستند. او همچنین در آثارش ژرفای انسان را می‌کاود و عواطف و کشمکش‌های انسانی را ماهرانه از اعماق آدمی بیرون می‌کشد و مرئی می‌کند و شخصیت‌هایی پیچیده و چندوجهی پدید می‌آورَد.
بالزاک در شخصیت‌پردازی چنان چیره‌دست است که حتی شخصیت‌های فرعی آثار او هم شخصیت‌هایی پیچیده هستند. وقایع بسیاری از آثار او در پاریس اتفاق می‌افتد.
آثار بالزاک بر نویسندگان مشهور بسیاری تأثیر گذاشته است که از جملۀ آن‌ها می‌توان به چارلز دیکنز و امیل زولا اشاره کرد. براساس بسیاری از آثار او فیلم ساخته شده است و فرانسوا تروفو و ژاک ریوت از جمله فیلمسازانی هستند که از او تأثیر گرفته‌اند.
از جمله آثار بالزاک می‌توان به رمان‌های «آرزوهای بربادرفته»، «بابا گوریو»، «پیردختر» و «اوژنی گرانده» اشاره کرد.

دربارۀ ترجمۀ فارسی رمان «چرم ساغری»
رمان «چرم ساغری» با ترجمه و مقدمۀ م. ا. به‌آذین در انتشارات ناهید منتشر شده است. ناشران دیگری هم، از جمله انتشارات علمی و فرهنگی، این رمان را، با همین ترجمه و در سالهای مختلف، منتشر کرده‌اند.
محمود اعتمادزاده، با اسم مستعار م. ا. به‌آذین، متولد 1293 در رشت و درگذشته به سال 1385، مترجم، نویسنده، فعال سیاسی ایرانی و از اعضای «حزب تودۀ ایران» بود.
به‌آذین تحصیلکردۀ دانشکدۀ مهندسی دریایی برست و دانشکدۀ مهندسی ساختمان دریایی در پاریس بود. او، بعد تمام شدن تحصیلاتش در فرانسه و بازگشت به ایران، در نیروی دریایی ارتش شاهنشاهی استخدام شد. مدتی در خرمشهر و سپس در بندر انزلی مشغول به کار شد و در شهریور 1320، در جریان اشغال ایران به‌دست نیروهای متفقین و بمباران بندر انزلی، زخمی و دست چپش قطع شد. مدتی بعد از نیروی دریایی استعفا کرد و به وزارت فرهنگ رفت و تا کودتای 28 مرداد 1332، که او را منتظرخدمت کردند و دیگر اجازۀ کار در وزارت فرهنگ را نیافت، در آن وزارتخانه به کارهای مختلفی مشغول بود. مدتی هم معاون فرهنگ گیلان بود.
به‌آذین از مترجمان مطرح ادبیات کلاسیک جهان به فارسی بود. او تعدادی از آثار شاخص کلاسیک و نیز آثار مطرح ادبیات قرن بیستم را از فرانسوی به فارسی ترجمه کرد. او همچنین در دوره‌های مختلف به روزنامه‌نگاری پرداخت و با نشریات مختلفی همکاری کرد. اسم مستعار «م. ا. به‌آذین» هم ماحصل کارِ روزنامه‌نگاری او و دوران همکاری‌اش با نشریۀ «مردان کار» است. مدتی سردبیر مجلۀ «صدف» و مدتی هم سردبیر مجلۀ «کتاب هفته» بود و این‌ها همه البته فقط بخشی از کارنامۀ روزنامه‌نگاری او هستند. داستان هم می‌نوشت. از آثار داستانی‌اش می‌توان به رمان کوتاه «دختر رعیت» و مجموعه‌داستان «مُهرۀ مار» اشاره کرد.
از به‌آذین، به‌جز ترجمه و آثار داستانی، نمایشنامه‌ای به نام «کاوه» و آثاری غیرداستانی، از جمله کتابی اتوبیوگرافیک با عنوان «از هر دری...»، نیز منتشر شده است.
از ترجمه‌های م. ا. به‌آذین می‌توان به کتاب‌های «هملت»، «شاه‌ لیر»، «فاوست»، «بابا گوریو»، «جانِ شیفته» و «دُن آرام» اشاره کرد.