قمار باز

قمارباز
فیودور داستایفسکی
جلال آل‌احمد
ناشر: نگاه

کتاب «قمارباز» اثر فیودور داستایفسکی
داستانی درباره سودای بخت و قمار و عشق و کینه. فیودور داستایفسکی، که خود به قمار علاقه‌‌ای زیاد داشت و این علاقه شکلی افراطی و بیمارگونه به خود گرفته بود، در رمان «قمارباز» به تحلیل وضعیت روحی و زندگی شخصیتی قمارباز پرداخته است.
کتاب «قمارباز» از آثار مشهور داستایفسکی است که چندین ترجمه از آن به فارسی موجود است و یکی از این ترجمه‌ها دهه‌ها پیش توسط جلال آل‌احمد صورت گرفته است.
ترجمه آل‌احمد از کتاب «قمارباز» در واقع اولین ترجمه او از زبان فرانسه است که به پاییز 1327 برمی‌گردد یعنی وقتی که او بیست و پنج سال سن داشت.
این ترجمه از کتاب «قمارباز» اولین‌بار در مجموعه «صد کتاب از صد نویسنده» کانون معرفت در تهران منتشر شد و تاکنون بارها توسط ناشران مختلف از جمله نشر نگاه منتشر شده است.
آل‌احمد کتاب «قمارباز» را از روی ترجمه فرانسوی آثار کامل داستایفسکی از انتشارات N.R.F چاپ سال 1931 به فارسی برگردانده است. در این مجموعه کتاب «قمارباز» توسط هانری مونگو به فرانسه ترجمه شده است.

مروری بر کتاب «قمارباز»
داستایفسکی کتاب «قمارباز» را با سرعتی زیاد و در زمانی کمتر از یک ماه نوشت تا از تبعات ناگوار قراردادی که با ناشری‌ زیاده‌خواه نوشته بود در امان بماند. با این‌حال توانایی شگرف او در داستان‌نویسی سبب شده که او در زمانی کوتاه اثری قابل توجه بنویسد.
در داستان «قمارباز» با زندگی یک خانواده روس سروکار داریم که به اروپا رفته‌اند. پدر خانواده، ژنرال ورشکسته‌ای است که همسرش را از دست داده و به یک زن زیبای فرانسوی دل باخته است. زن اگرچه ظاهری دلفریب دارد اما بسیار سودجو و فریبکار است.
شخصیت اصلی رمان «قمارباز» معلم یا درواقع سرپرست کودکان این خانواده است که جوانی است سخت خوش‌نیت و خوش‌فکر اما به همان اندازه ساده‌دل و بی‌تجربه. او اگرچه مخالف مناسبات قدرت و زورگویی صاحبان قدرت است اما توان و جسارت ایستادگی و مبارزه با آنها را ندارد و این گونه در یک وضعیت معلق و بلاتکلیف به سر می‌برد. این وضعیت سرانجام به تباهی او منجر می‌شود.
می‌دانیم که داستایفسکی در بسیاری از داستان‌هایش به زندگی خودش هم نظری داشته است. داستایفسکی به قمار بسیار علاقه داشت و در رمان «قمارباز» نیز او به گونه‌ای درخشان به تحلیل یک شخصیت قمارباز پرداخته است.
در آغاز رمان «قمارباز» با ترجمه جلال آل‌احمد می‌خوانیم: «پس از دو هفته غیبت برگشته‏ام. کسان ما الان سه روز است که در رولتنبورگ، سکونت گزیده‏اند. خیال مى‏کردم مرا مانند مسیح انتظار مى‏کشند ولى اشتباه مى‏کردم. ژنرال که رفتارى بس آسوده و فارغ داشت با من به تفرعن صحبت مى‏کرد و مرا پیش خواهرش فرستاد. پیدا بود که عاقبت موفق شده‏اند پول قرض کنند. به نظرم آمد که ژنرال از نگاه من پرهیز مى‏کرد. ماریا فیلیپوونا که سرش خیلى شلوغ بود با من جز چند کلمه حرف نزد؛ با وجود این پول را از من گرفت، شمرد و به گزارش من تا آخر گوش داد. براى شام مجللى که به عادت مسکویى‏ها، هر وقت پولدار باشند مى‏دهند، منتظر مزنتسوف، مردک فرانسوى و یک انگلیسى بودند. پولینا آلکساندروونا، وقتى مرا دید پرسید که چرا این‏قدر دیر کرده‏ام و بى‏آنکه منتظر پاسخ من باشد فورا منصرف شد. پیدا بود که در این کار تعمد داشت. با وجود این مى‏بایست با هم صحبت مى‏کردیم. آن‏چه باید براى او مى‏گفتم بر دلم سنگینى مى‏کرد».

درباره فیودور داستایفسکی نویسنده کتاب «قمارباز»
فیودور داستایفسکی در یازدهم نوامبر 1821 در مسکو متولد شد. پدرش گرچه تباری اشرافی داشت اما در این زمان دیگر از درجه اعتبار افتاده بود. او یک جراح نظامی بود که از ارتش استعفا داده و در زمان تولد فیودور، دکتر بیمارستان مارینسکی در مسکو برای فقرا شده بود. مادر داستایفسکی، ماریا نخائوا، دختر بازرگان متمولی بود که او نیز تا حدی مقام و موقعیت خود را از دست داده بود. فیودور به همراه برادر بزرگ‌تر و خواهرهای کوچک‌ترش در محوطه بیمارستان مارینسکی و در بخش الحاقی به ساختمان اصلی بیمارستان رشد کرد. او در انزوا رشد کرد و تا مدت‌ها در خانه درس خواند و با سلطه پدری مستبد روبه‌رو بود. در سیزده‌سالگی به مدرسه‌ای خصوصی در مسکو رفت و در شانزده سالگی او را به مدرسه مهندسی نظامی در سن‌پترزبورگ فرستادند. داستایفسکی در این دوره با اشتیاق آثار شاخص نویسندگان مختلف را خواند و سلیقه ادبی‌اش شکل گرفت و به خصوص علاقه زیادی به گوگول پیدا کرد. در سال 1843 داستایفسکی از مدرسه نظامی فارغ‌التحصیل شد و بعد از یک سال خدمت اجباری، با کناره‌گیری از مقام نظامی‌اش به نویسندگی روی آورد. اولین رمان او با عنوان «مردم فقیر» یا «بیچارگان» در 1846 منتشر شد و شهرت و مقبولیت زیادی برایش به همراه آورد. داستایفسکی زندگی پرفراز و نشیبی داشت و استبداد تزاری دامن او را هم گرفت. با درگرفتن شورش‌های انقلابی در سراسر اروپا در 1848، موج تازه‌ای از سرکوب به روسیه هم رسید و در نتیجه آن داستایفسکی در 1849 بازداشت شد و به چهار سال حبس با اعمال شاقه و تبعید محکوم شد. داستایفسکی پس از رهایی رمان‌های متعددی نوشت که برخی از آنها در شمار شاخص‌ترین شاهکارهای ادبیات جهانی به شمار می‌روند. او در طول شصت سال زندگی‌اش یعنی تا بیست‌وهشتم ژانویه 1881، نه تنها به یکی از مهم‌ترین چهره‌های ادبیات روسیه بلکه به قله‌ای در ادبیات جهانی بدل شد و در زمان حیاتش به شهرتی عام دست پیدا کرد. «جنایت و مکافات»، «ابله»، «برادران کارامازوف»، «قمار باز»، «جوان خام» و «نیه توچکا» عناوین برخی از آثار ترجمه شده داستایفسکی به فارسی است.

درباره ترجمه کتاب «قمارباز»
کتاب «قمارباز» با ترجمه جلال آل‌احمد در نشر نگاه منتشر شده است.
جلال آل‌احمد، متولد 1302، داستان‌نویس، مترجم، مقاله‌نویس و روشنفکر معاصر ایرانی است. او پس از پایان تحصیلات متوسطه در رشته ادبیات فارسی دانشگاه تهران ادامه تحصیل داد. با اتمام تحصیل مدتی به عنوان معلم و مدرس ادبیات مشغول کار شد. آل‌احمد به نسلی از داستان‌نویسان ایرانی تعلق داشت که در ابتدای کار تحت‌تاثیر صادق هدایت بودند اما بعدتر راه خود را در داستان‌نویسی پیدا کرد. اولین داستان آل‌احمد در شماره نوروز 1324 مجله «سخن» منتشر شد و «زیارت» عنوان این داستان بود. آل‌احمد در خانواده‌ای مذهبی متولد شده بود و در آثارش ضمن انتقاد به برخی خشک‌اندیشی‌های موجود در محیط مذهبی جامعه، ارتباطش را با سنت و مذهب حفظ کرده است. او به خصوص در برخی آثار غیرداستانی‌اش مثل «غربزدگی» و «در خدمت و خیانت روشنفکران» به شکل منسجم‌تری ایده روی آوردن به سنت‌ها و گذشته را مطرح کرده است. آل‌احمد در سال‌های پیش از انقلاب و به خصوص در سال‌های دهه چهل روشنفکری موثر و مهم به شمار می‌رفت که مخالف سرکوب‌ها و سانسورهای آن دوره بود. او نویسنده‌ای متعهد بود و در آثارش تصویری از اجتماع به دست داده است. مفهوم تعهد در انتخاب‌های او در ترجمه‌هایش هم دیده می‌شود. «مدیر مدرسه»، «از رنجی که می‌بریم»، «دید و بازدید»، «نفرین زمین» و «سرگذشت کندوها» برخی از آثار داستانی آل‌احمد هستند. در کارنامه او مجموعه‌ای از مقالات و چندین سفرنامه هم دیده می‌شود. از میان ترجمه‌های او نیز می‌توان به این آثار اشاره کرد: «بیگانه»، «قمارباز»، «دست‌های آلوده»، «کرگدن»، «بازگشت از شوروی» و «مائده‌های زمینی».