انتظار

کتاب «انتظار» اثر گورتی کیوموهندو، ترجمه‌ی مهدی غبرایی، نشر نیلوفر
داستانی از جنگ و استبداد که گوشه‌هایی اغلب نادیده گرفته شده از واقعیت وحشتناک جهان کنونی ما را نشان می‌دهد. کتاب «انتظار» رمانی درباره اوگاندو در دوره جنگ است و نوع نگاه نویسنده در توصیف این وضعیت قابل توجه است. گورتی کیوموهندو در این کتاب گزارشی توصیفی از جنگ ارایه نمی‌کند بلکه با ظرافت زندگی روزمره یک خانواده روستایی را در میانه بحران جنگ به تصویر می‌کشد.
در کتاب «انتظار» به طور خاص بر ستم جنسیتی و سلطه بر زنان توجه شده است و نویسنده زن کتاب تصویری از خشونت علیه زنان به دست داده است. راوی این کتاب دختری نوجوان است که مصایب آدم‌هایی که اغلب صدایی ندارند در روایت او به تصویر درآمده است.
اوگاندو کشوری آفریقایی است که در سال‌هایی طولانی با مسایلی چون جنگ و حکومت خودکامه روبرو بوده است. عیدی امین حاکم مستبدی بود که حکومتش مصایب زیادی به مردم اوگاندو تحمیل کرد. در کتاب «انتظار» تصویری از رنج‌ها و مصایب ناشی از جنگ و استبداد به دست داده شده است.
رمان «انتظار» به مسایلی که مردم عادی و بی‌نام‌ونشان در دوره جنگ با آن روبرو می‌شوند مربوط است. «انتظار» چهارمین رمان گورتی کیوموهندو، نویسنده معاصر آفریقایی، برای بزرگسالان است که بر اساس ترجمه انگلیسی اثر به فارسی برگردانده شده است.

مروری بر کتاب «انتظار»
کتاب «انتظار» یکی از آن رمان‌های آفریقایی است که به جنگ‌های داخلی و مرزی پس از استقلال توجه کرده است. وقایع رمان «انتظار» اگرچه به جنگ مربوط است اما نویسنده کتاب، گورتی کیوموهندو، از زاویه‌ای خاص به جهان جنگ‌زده نگریسته است. در این رمان ما به طور خاص بحران‌ها و تبعات ناشی از جنگ و حکومتی مستبد را زاویه رنج و تحقیرهای تحمیل شده به زنان در فضای درونی خانه می‌بینیم.
گورتی کیوموهندو که از زنان نویسنده ادبیات آفریقایی است، در کتاب «انتظار» به سراغ این موضوع رفته که زنان حتی اگر به طور مستقیم در جنگ حضور نداشته باشند اما از آسیب‌های جنگ به دور نیستند و زندگی‌شان حتی به شکل ناخواسته به بحران‌ کشیده می‌شود.
رمان «انتظار» از یک سو به جنگ و گرفتاری‌های مربوط به حکومتی مستبد توجه کرده است اما در سطحی دیگر به ستم جنسیتی و ظلمی که به زنان می‌شود، مربوط است. کیوموهندو با شرح تجربه‌های چندین زن تلاش کرده تا تصویر کلیشه‌ای از مفهوم مادر را به چالش بکشد و نشان دهد که خشونت و سلطه‌ای که بر بدن زنان اعمال می‌شود حاصل تلاقی مردسالاری نهفته در بطن جامعه و اقتدار حکومتی خودکامه است.
راوی داستان «انتظار» دختری جوان است که به همراه خانواده‌اش در روستایی دور از مرکز نزاع زندگی می‌کند اما این برای دور ماندن او و دیگر شخصیت‌های داستان از تبعات جنگ کافی نیست. جغرافیای رمان «انتظار» مکان تحقیر و ستم و فروپاشی زندگی به دلیل عوامل بیرونی و خارج از اراده افراد است.
مهدی غبرایی که چند سالی است بر ادبیات معاصر آفریقا تمرکز کرده و آثاری از نویسندگان این قاره به فارسی برگردانده، در بخشی از یادداشت کوتاهش در ابتدای کتاب «انتظار» به زاویه دیدی که نویسنده این کتاب انتخاب کرده اشاره کرده و آن را شبیه به دیدگاه عباس کیارستمی به خصوص در فیلم «زیر درختان زیتون» دانسته: «به این نحو که به کشمکش‌های سیاسی و جنگ داخلی و براندازی عیدی امین، دیکتاتور نیمه مجنون اوگاندا، به طور مستقیم نگاه نمی‌کند و بر زندگی در دهی از قضا بر سر راه سربازان فراری عیدی امین و گویا زادگاه نویسنده متمرکز می‌شود و واکنش‌های آنها را از دید دختر جوان نوبالغی بررسی می‌کند».
در کتاب «انتظار» به جز مقدمه کوتاه مترجم، چکیده‌ای از مقاله مفصل مترجم انگلیسی اثر هم ترجمه شده است و در بخشی از آن درباره این کتاب و سبک نویسنده آمده: «کیوموهندو در رمان انتظار با بسط دادن نیروی غنایی در نوشتن روایتی که در آن هیچ کلمه‌ای زاید نیست و منظر یک شخصیت غالب است و کلاف داستان از طریق گفت‌وگو باز می‌شود، بُعد تازه‌ای به کارش می‌دهد. این رمان کوتاه در داستان‌سرایی اوگاندا از لحاظ ظرافت و عرضه معمولا مهارشده تجارب هولناک دهاتی‌های معمولی در گیرودار جنگ اثری یگانه است. قالب‌ریزی کوچک اما ناهمگون کیوموهندو بر سر راه سربازان فراری عیدی امین قرار می‌گیرد که رژیمش در 1979 در اوگاندا در حال فروپاشی است. سربازان امین بیشتر شمالی بودند و به طرف سرزمین خود می‌گریختند تا در جمعیت آن جذب شوند یا از دریاچه آلبرت بگذرند و به جمهوری دموکراتیک کنگو بروند. دهی که داستان انتظار در آن رخ می‌دهد، در منطقه هویما، نزدیک دریاچه آلبرت در گسل دره غربی است که یکی از مرزهای اوگاندا را تشکیل می‌دهد و یکراست بر سر راه گریز پراکنده سربازان به سمت شمال قرار دارد.»
رمان و داستان بهترین فرمی است که می‌تواند واقعیت‌های پنهان مانده و نادیده گرفته شده جهان ما را نشان دهد. در عصری که رسانه‌های جمعی مهم‌ترین نقش را در ساختن افکار عمومی بر عهده دارند همچنان واقعیت‌های مهمی از وضعیت کنونی جهانِ ما نادیده می‌مانند. توجه به این نکته مهم است که رسانه‌ها نیز اغلب در اختیار صداهای غالب است و معمولا چیزی را بازنمایی می‌کنند که منافع گروه‌های فرادست را در سراسر جهان نمایندگی کند. واقعیتی که امروز در گوشه و کنار جهان نظیر کشورهای آفریقایی در جریان است معمولا چیزی است که از دید رسانه‌ها خارج می‌ماند یا چندان توجهی به آن نمی‌شود. تصویری کلیشه‌ای از آفریقا در ذهن ما وجود دارد اما در عالم واقع میان کشورهای آفریقایی نیز تفاوت‌های زیادی وجود دارد. رمان «انتظار» گورتی کیوموهندو یکی از آثاری است که تصویری از جنگ و تبعات آن در کشوری آفریقایی نشان می‌دهد و تصویری از نزدیک از اوگاندو به دست می‌دهد.

درباره گورتی کیوموهندو نویسنده کتاب «انتظار»
گورتی کیوموهندو از نویسندگان معاصر آفریقایی است که در سال 1965 در اوگاندا متولد شده و به عنوان رمان‌نویس و فعال ادبی شناخته می‌شود. او با نوشتن رمان‌هایی که اغلب به وضعیت اوگاندا پرداخته‌اند، به شهرت رسیده است. در میان آثار او دو رمان برای خردسالان هم دیده می‌شود. رمان‌های دیگر کیوموهندو عبارت اند از: «اولین دختر»، «راز دیگر بس است» و «نجواهایی از ورا».

درباره ترجمه کتاب «انتظار»
کتاب «انتظار» با ترجمه مهدی غبرایی در نشر نیلوفر منتشر شده است.
مهدی غبرایی مترجم باسابقه ایرانی است که در سال 1324 در لنگرود متولد شد. او تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در همین شهر طی کرد و سپس در سال 1347 برای تحصیل در رشته علوم سیاسی در دانشگاه تهران به این شهر آمد و در این رشته فارغ‌التحصیل شد. غبرایی پس از آن برای چند سال در دفتر حقوقی یک وزارتخانه مشغول به کار شد. ورود او به عرصه ترجمه به سال 1360 برمی‌گردد و از آن به شکل حرفه‌ای و مستمر به کار ترجمه پرداخته است و در طول این سال‌ها شغل دیگری نداشته است. مهدی غبرایی از سال‌های کودکی به خواندن علاقه زیادی داشت و بعدتر علاقه زیادی به فیلم و سینما نیز در او شکل گرفت. او در سال‌های ابتدای جوانی آرزوی نویسندگی و فیلمسازی داشت و احتمالا همین علاقه او را به سمت ترجمه ادبی کشاند. «لیدی ال»، «موج‌ها»، «کوری»، «دل سگ»، «داشتن و نداشتن»، «چاقوی شکاری»، «این ناقوس مرگ کیست؟» و «کافکا در کرانه» برخی از ترجمه‌های غبرایی هستند.