نسل فاضلاب ها (افزار)

رمان «نسل فاضلاب‌ها» نوشتۀ جبار جمال غریب
قصۀ تلخ و غریب فراموش‌شدگان. جبار جمال غریب در رمان «نسل فاضلاب‌ها» از مطرودان جامعه و حاشیه‌نشینان نوشته است. «نسل فاضلاب‌ها» رمانی درباره اعماق جامعه و زندگی زیرزمینی غریب مردم اعماق است. جبار جمال غریب در این رمان، با درآمیختن خیال و واقعیت و در واقع با کشاندن واقعیت به قلمرو غریب و بی‌کران خیال، مخاطب خود را به تاریک‌جاهای تاریخ و جهان واقعی می‌کشاند.
در بخشی از یادداشت کوتاهی که در ابتدای ترجمۀ فارسی رمان «نسل فاضلاب‌ها» آمده است درباره این رمان می‌خوانید: «نسل فاضلاب‌ها سرگذشت نسل و گروهی رانده‌شده از متن اجتماع است که در هیچ کجای این جهان پهناور، پناهی برای خود نمی‌یابند و ناگزیر و در کمال ناباوری به زیر زمین و به درون لوله‌ها و کانال‌های فاضلاب شهر می‌گریزند، اما پس از مدتی زندگی در میان پساب‌ها، می‌بینند که حتا آن‌جا هم این نسل مطرود را به خود نمی‌پذیرد.»
رمان «نسل فاضلاب‌ها» نمونه‌ای است از ادبیات داستانی کردستان عراق در سال‌های اخیر. این رمان در سال 2016 برنده جایزه حسین عارف شده است.

مروری بر رمان «نسل فاضلاب‌ها»
راوی رمان «نسل فاضلاب‌ها» پسری است که از کودکی به خود وانهاده شده است. پدرش با زنی دیگر ازدواج کرده و مادرش از خانه رفته و گویی با نانوایی زندگی می‌کند. پدرِ راوی او را از خانه می‌راند و نزد مادرش می‌فرستد. راوی اما وقتی به محل زندگی مادر می‌رسد که آنجا سوخته و از نعش مادر هم نشانی نمانده است. راوی را راننده کامیونی با خود می‌برد و راوی مسافر جاده‌ها می‌شود و از جایی‌به‌جایی سفر می‌کند و حکایت‌ها می‌شنود و چیزها می‌بیند تا اینکه شبی در بغداد، همراه گروهی دیگر از محرومان و رنج‌کشیدگان، تبدیل به شبح می‌شود و رمان این‌گونه ما را از واقعیت به وادی غریب خواب و رؤیا و وهم می‌کشاند تا به یاری خیال پرده از واقعیت بردارد و تاریکی‌های جامعه و جهانی را که وقایع داستان در آن رخ می‌دهد بی‌پرده پیش چشم مخاطب عیان کند. جبار جمال غریب در «نسل فاضلاب‌ها»، از خلال قصه‌ای غریب، جامعه‌ و جهانی محروم و عقب‌مانده و گرفتار جهل و نابرابری و ظلم را به تصویر می‌کشد و به قعر چنین جامعه‌ و جهانی رسوخ می‌کند و به تاریخ نیز نقبی می‌زند تا ریشۀ نگون‌بختی مردمی را که در این رمان تصویر کرده است جستجو کند.
رمان «نسل فاضلاب‌ها» عرصۀ تلاقی تاریخ و تخیل است. در این رمان تاریخِ زیرزمینی روایت می‌شود و نویسنده تاریخ فاتحان را از منظر حاشیه‌نشین‌ها و شکست‌خوردگان و مردمی که در زیرِ زمین زندگی می‌کنند روایت می‌کند. فاضلاب، به عنوان مکانی زیرزمینی، جایی است که پسماندها و تفاله‌های تاریخ در آن سرازیر می‌شود. این پسماندها و تفاله‌ها اما کلّ یک تاریخ پُر از خون و ستم و کشتار و تبعیض و خشونت را در خود حمل می‌کنند و به خون و جنایت و جاه‌طلبی و جنگ و رذالت شهادت می‌دهند. کشمکش میان سنت و تجدد از دیگر موضوعاتی است که در رمان «نسل فاضلاب‌ها» به آن پرداخته شده است.
اینک بخشی از این رمان:
«در فاضلاب‌های بغداد، نه فقط فضولات دستشویی‌ها و پساب گرمابه‌ها و خونابه‌ی کشتارگاه‌ها و پاره‌ی تن و جگر جراحی‌شده‌ی بیماران و پسمانده‌ی غذای رستوران‌ها و شیشه‌های خالی میکده‌ها و وسایل مصرفی روسپی‌خانه‌ها سرازیر می‌شد، بلکه نامه‌های عاشقانه و تاریخ خونین کاخ‌ها و قلب گریان مادران نیز به شکل دستمال‌ها و چارقدهای خیس از اشک، در آن‌ها می‌افتاد. قلب‌های پاره‌پاره‌ی زندانیان و زنان و مردانی که جرأت نداشتند به شکل شبح درآیند، قبل از همه به درون کانال‌های فاضلاب راه می‌یافت... تن کرم‌گذاشته‌ی زنانی که همسران‌شان با همان چهره‌ی جنگی و با همان روح درندگی با آن‌ها هم‌بستر می‌شدند، از آن‌جا سر درمی‌آورد. کاغذها و احکام اعدام و تیرباران، قبل از آن‌که به دست قربانیان برسد، مشت‌مشت می‌آمد و از کنار ما می‌گذشت. تا یک پرچم بر میله‌ی زنگارگرفته‌اش بالا می‌رفت، ده‌ها پرچم به درون پساب‌ها می‌غلتید. تنها ما نسل اشباح می‌دانستیم عکس دیکتاتور ستمگری که روزی با میخ ستم به دیوار کوبیده شده بود، اکنون چگونه در لابه‌لای لای و لجن و سنده‌های سنگین خفه می‌شود.
تاریخ این شهر قبل از آن‌که بر روی کاغذ و کتاب نوشته شود، به درون مجاری دور و دراز فاضلاب‌هایی می‌رسد که وطن ما اشباح است و همین تاریخ بود که همواره شبح‌بودن ما را به یادمان می‌آورد... به یادمان می‌آورد که ما چه اشباح خاکی و نفرین‌شده‌ای هستیم.»

درباره جبار جمال غریب، نویسنده رمان «نسل فاضلاب‌ها»
جبار جمال غریب، متولد 1961، نویسنده اهل کردستان عراق است. او فارغ‌التحصیل زبان و ادبیات انگلیسی از دانشکده ادبیات دانشگاه بغداد است. جبار جمال غریب با فرهنگ و ادبیات ایران نیز آشنا است و آثار نویسندگان و شاعران مطرح معاصر ایران را خوانده است. او در یادداشتی که به مناسبت ترجمۀ فارسی رمان‌هایش نوشته و در ابتدای رمان «نسل فاضلاب‌ها» چاپ شده درباره آشنایی‌اش با فرهنگ و ادبیات ایران و مطالعاتش در این زمینه می‌گوید: «فرهنگ ایرانی با همه‌ی تنوع قومی و ملی‌اش به شکلی ژرف به درون شخصیت و اندیشه و قلم من رسوخ کرده است. از همان اوان کودکی، شخصیت‌های زیبای این فرهنگ، از داستان‌های شاهنامه‌ی فردوسی گرفته تا جمال‌زاده و گلشیری و درویشیان و... تا فروغ فرخزاد و احمد شاملو و... تا روح مجروح و تا مغز استخوان غمگین و انسانی سهراب سپهری و صادق هدایت مرا برای یک لحظه هم ترک نکرده‌اند. اگرچه سعادت دوستی با استاد بزرگ محمود دولت‌آبادی را از نزدیک نداشته‌ام، اما همدمی با کلیدر و قهرمانان جاودانش این کم‌سعادتی را جبران کرده است...»
از دیگر آثار جبار جمال غریب می‌توان به رمان «اسفار سرگردانی» اشاره کرد.

درباره ترجمۀ فارسی رمان «نسل فاضلاب‌ها»
رمان «نسل فاضلاب‌ها» با اجازه کتبی نویسنده توسط رضا کریم‌مجاور به فارسی ترجمه و در انتشارات افراز منتشر شده است. رضا کریم‌مجاور، متولد 1357 در بوکان، نویسنده و شاعر و مترجم کُردتبار ایرانی است. او مترجم ادبیات کردی، اعم از شعر و داستان، به زبان فارسی است. کریم‌مجاور فارغ‌التحصیل رشتۀ کشاورزی در مقطع کارشناسی از دانشگاه بوعلی سینای همدان است. از ترجمه‌های او می‌توان به کتاب‌های «مرا به عشق بسپارید»، «اسفار سرگردانی»، «راهنمای نویسندگان مقتول»، «حصار و سگ‌های پدرم»، «عمویم جمشیدخان، مردی که باد همواره او را با خود می‌برد» اشاره کرد.
کریم‌مجاور آثاری تألیفی نیز در کارنامۀ کاری خود دارد که از آن جمله‌اند کتاب‌های «علفهای هرز مزارع ایران و خواص دارویی آنها» و سه کتاب شعر و رنگ‌آمیزی برای کودکان به نام‌های «دایی کفش‌دوزک»، «سنجاب دُم‌طلایی» و «جوجه‌تیغی باهوش».