رمان «بيگانه کامو در آينه»، اثر کامل داود
بازنويسي «بيگانه»ي کامو از زاويهاي متفاوت. رمان «بيگانه کامو در آينه»، با عنوان اصلي Meursault, contre-enquête، مکالمهاي است انتقادي که کامل داود با رمان معروف «بيگانه»، اثر آلبر کامو، برقرار کرده است. داود در رمان «بيگانه کامو در آينه» قرائتي از رمان «بيگانه» به دست داده که در آن امر محذوف و بياننشده در «بيگانه» روي صحنه آمده و خود را عيان کرده است. او در اين رمان، از خلال بازنويسي «بيگانه» به شيوهاي ديگر و از منظري متفاوت، تاريخ الجزاير مستعمره و الجزاير بعد از استعمار را روايت ميکند و تصويري ادبي از يک تاريخ پر از تحقير و خون و جنايت و جنون و استبداد و نوميدي به دست ميدهد.
متن اصلي رمان «بيگانه کامو در آينه» نخستين بار در سال 2013 به زبان فرانسوي در انتشارات «برزخ» در الجزيره منتشر شد و يکسال بعد اين رمان در فرانسه و از طرف ناشري فرانسوي به چاپ رسيد و بسيار مورد توجه قرار گرفت و پرفروش شد و جوايزي، از جمله جايزه ادبي معروف و معتبر فرانسوي گنکور، را از آن خود کرد.
رمان «بيگانه کامو در آينه» در سال 2021 از طرف روزنام? «گاردين» به عنوان يکي از بهترين رمانهاي کلاسيک جهان انتخاب شده است و مجل? «نيويورک تايمز» نيز شمارهاي را به اين رمان اختصاص داده و در دانشگاه هاروارد هم درباره آن بحث شده است.
مروري بر رمان بيگانه کامو در آينه
«امروز مادرم هنوز زنده است.» رمان «بيگانه کامو در آينه» با همين سطر آغازين به مصاف «بيگانه»ي کامو ميرود که شروعش، «امروز مادرم مُرد.»، يکي از معروفترين شروعهاي داستاني دنياست.
آنها که رمان «بيگانه»ي کامو را خواندهاند ميدانند که مورسو، راوي آن رمان و يکي از معروفترين شخصيتهاي داستاني، بر اثر تابش آفتاب مردي عرب، اهل الجزاير، را به ضرب پنج گلوله کشته است. در رمان «بيگانه» اما هيچ نام و نشاني از عربِ مقتول نيست و او فاقد هويت است. در عوض در رمان «بيگانه کامو در آينه» عربي که به دست مورسو کشته شده صاحب نام و هويت و خانواده ميشود و نويسنده نام موسي را بر او مينهد و رمان را هارون، برادر موساي مقتول، سالها بعد از کشته شدن برادرش به دست مورسو روايت ميکند. هارون در زمان کشته شدن برادرش هفت سال داشته، اما اکنون که داستان را روايت ميکند مرد سالخوردهاي است. از خلال روايت هارون اوضاع نابسامان الجزاير نيز به تصوير کشيده ميشود؛ الجزايري که اگرچه از يوغِ استعمار خلاص شده اما يوغ استبداد و افراطگرايي را بر گردن دارد. بنابراين در رمان «بيگانه کامو در آينه» هم نقد استعمار و استعمارگر مطرح ميشود و هم نقد الجزايري که از استعمار رها شده اما با مسائلي ديگر دست به گريبان است.
کامل داود در رمان «بيگانه کامو در آينه»، چنانکه راوي در جايي از اين رمان بيان ميکند، رمان «بيگانه» را دوباره و اين بار «از راست به چپ» مينويسد و عربي را که به دست مورسوي رمان «بيگانه» به قتل رسيده است در کانون روايت خود قرار ميدهد و با رفتن به درون خانواده اين عربِ مقتول داستان الجزاير و استعمار و نيز داستان استقلال الجزاير را روايت کند. مقتولِ رمان «بيگانه»، همان که در رمان «بيگانه کامو در آينه» موسي نام گرفته است، به روايت برادرش کارگري الجزايري بوده و فرزند پدري که يک روز غيبش زده و رفته است. موسي با مادر و برادرش، هارون، زندگي ميکرده است. اکنون هارون، حين روايت ماجراي قتل برادرش و تأثير اين قتل بر زندگي او و مادرش و طرح احتمالاتي در باب اين قتل، به مسائلي چون هويت و استعمار و تحقير ميپردازد. او همچنين به روايتهاي کهن گريز ميزند و ريشههاي تاريخي اضطرابهاي هويتي مردم خود را پيش ميکشد. در رمان «بيگانه کامو در آينه» همچنين پاي دختري به نام مريم به ميان ميآيد که در حال تحقيق و نوشتن رسالهاي درباره «بيگانه» است و از همين رو سراغ راوي و مادرش ميآيد تا درباره هويت عرب مقتول به دست مورسو اطلاعاتي به دست آورد. راوي عاشق مريم ميشود و مدتي با او رابط? عاشقانه دارد.
درباره کامل داود، نويسنده رمان بيگانه کامو در آينه
کامل داود ( Kamel Daoud)، متولد 1970، روزنامهنگار و داستاننويس و مقالهنويس الجزايري است. او در دانشگاه اورانِ الجزاير ادبيات فرانسه خوانده و سردبير روزنام? فرانسويزبانِ «اوران» است. داود روزنامهنگاري حساس به مسائل سياسي و اجتماعي دوران خود و منتقد حکومتهاي اقتدارگرا و نيز منتقد گرايشهاي پوپوليستي روشنفکران عرب است. حضور او به عنوان روزنامهنگاري فعال در صحن? حوادث سرزمينش خطر جاني هم براي او داشته است. او در دوران جنگهاي داخلي الجزاير، جنگهايي که حدود دويست هزار نفر کشته به جا گذاشت و عدهاي از نويسندگان و روزنامهنگاران نيز قرباني آن شدند، چند بار تهديد به مرگ شد. داود درباره بهار عربي نيز مقالاتي نوشته است.
درباره ترجم? فارسي رمان بيگانه کامو در آينه
رمان «بيگانه کامو در آينه» با ترجم? بهمن يغمايي و محمدهادي خليلنژادي در انتشارات روشنگران و مطالعات زنان منتشر شده است. کتاب با پيشگفتاري در مرور و معرفي و تحليل رمان «بيگانه کامو در آينه» و معرفي نويسنده آن همراه است.
از اين رمان همچنين ترجمهاي با عنوان «مُرسو چه کسي را کشت؟» به قلم ابوالفضل اللهدادي و در انتشارات نگاه و ترجمهاي ديگر با عنوان «مورسو، بررسي مجدد» به قلم سميرا رشيدپور و در انتشارات ققنوس منتشر شده است.
رتب? رمان «بيگانه کامو در آينه» در گودريدز: 3.50 از 5.
