سمرقند

کتاب «سمرقند» نوشته امین معلوف
کتاب «سمرقند» داستانی از دو دوره تاریخی در ایران را به همراه زندگی شاعر بزرگ ایرانی خیام به تصویر می‌کشد. معلوف با اینکه تا به حال به ایران سفر نکرده است، اما عشق و علاقۀ بسیاری از ایران در دل و جانش پرورش داده است. رمان «سمرقند» او را می‌توان حاصل این عشق دانست. در داستان «سمرقند» از شخصیت‌ها در دوره‌های تاریخی ایران و رویدادهای اجتماعی بهره برده است. داستان در ابتدا با دوره‌ای از سلجوقیان و فعالیت‌های سیاسی حسن صباح و عملیات‌های میهن‌پرستانه‌اش پیش می‌رود. سپس در بخش‌های دیگر تاریخ معاصر ایران موردتوجه معلوف قرار می‌گیرد. در داستان انقلاب مشروطه، قتل ناصرالدین شاه قاجار و فداکاری مردم تبریز در داستان گنجانده شده است. این دو دورة تاریخی با اشعار بی‌نظیر شاعر ایرانی حکیم عمر خیام بهم پیوند می‌خورند. دو نفر از شخصیت‌های داستان در دو دورۀ جداگانه زمینه‌ساز ماجرای کتاب «سمرقند» هستند.
علاقه‌مندان به ایران و دوستداران مطالعۀ داستان‌های تاریخی؛ از خواندن کتاب «سمرقند» لذت می‌برید.
درباره کتاب «سمرقند»
کتاب در نیمۀ اول به خیام نیشابوری، نظام‌الملک و حسن صباح در دوران سلجوقیان می‌پردازد. سپس در نیمۀ دوم در مورد مشروطیت زمانِ ناصرالدین شاه سخن می‌گوید. داستانی که برای خواننده‌ی علاقه‌مند به تاریخ خواندنی و جذاب است. عمر خیام نیشابوری و بنجامین لوساژ در دو دورۀ تاریخی جداگانه در داستان قرار دارند. بنجامین روزنامه‌نگار آمریکایی است که به‌خاطر عشق به خیام به ایران می‌آید و پس از جستجوهای بسیار دست‌نوشته‌های ارزشمندی را کشف می‌کند. او می‌خواهد این گنجینۀ با ارزش را با خود به آمریکا ببرد اما اتفاقی مانعِ او می‌شود و نوشته‌ها به مقصد نمی‌رسند... پیوند این دو دوره همراه شعر و شاعری خیام مسیر داستان هستند.
داستان به چهار کتاب تقسیم می‌شود. فهرست مندرج در کتاب عبارت است از: کتاب اول: شاعران و عاشقان، کتاب دوم: بهشت حشیشین، کتاب سوم: پایان هزاره و کتاب چهارم: شاعری در دریا.
در بخشی از کتاب «سمرقند» می‌خوانیم:
در محکمۀ وسیع قاضی شهر، مشعل‌هایی که در فاصلۀ دورتری قرار دارند به خیام رنگی شبیه به رنگ عاج داده‌اند. همین که وارد می‌شود، دو نگهبان که سنی از ایشان گذشته است، مانند اینکه با قاتل خطرناک و بدمستی طرف‌اند، شانه‌های او را محکم در چنگ گرفته‌اند و در آن حال، او را دم در نگاه می‌دارند.
قاضی که در آن سر اتاق بر مسند قضا نشسته هنوز او را ندیده است؛ در کار پایان دادن به دعوایی است، با شاکیان جروبحث می‌کند، با یکی‌شان جروبحث می‌کند و دیگری را به باد ملامت می‌گیرد. موضوع ظاهراً دعوای کهنه‌ای بین دو همسایه، کینه‌هایی است تجدید شده و چرب‌زبانی‌هایی است تمسخرآمیز. سرانجام، ابوطاهر خستگی خود را با سرو صدا ظاهر می‌سازد، به آن دو رئیس خانواده فرمان می‌دهد که یکدیگر را در حضور او ببوسند و آشتی کنند، چنان‌که گویی هرگز هیچ اختلافی به میانشان نیفتاده است. یکی از ایشان گامی به پیش برمی‌دارد، ولی دیگری که مرد تنومند پیشانی کوتاهی است، خود را کنار می‌کشد و روترش می‌کند. قاضی چنان سیلی محکمی به صورت او می‌زند که حاضران را به لرزه در می‌آورد. مرد غول‌پیکر لحظه‌ای چند به حریف قوی و خشمناک و پر جنب‌و‌جوش خود، که می‌خواست خود را به او برساند، نگاه می‌کند، سپس سربه زیر می‌اندازد، گونه‌اش را پاک می‌کند و تسلیم می‌شود.
ابوطاهر وقتی آن عده را مرخص می‌کند به گزمه‌ها اشاره می‌نماید که نزدیک شوند. گزمه‌ها گزارش خود را به عرض می‌رسانند، به چند پرسشی که از ایشان می‌شود پاسخ می‌دهند، و می‌کوشند توضیح بدهند که چرا گذاشته‌اند چنین جمعیتی در کوچه‌ها تشکیل بشود. آن‌گاه نوبت به خراشیده‌سیما می‌رسد که عمل خود را توجیه کند. سر به سوی قاضی که انگار از مدت‌ها پیش او را می‌شناسد خم می‌کند و هر دو گرم گفت‌وگویی پر شور و هیجان می‌شوند. ابوطاهر بی‌آنکه احساس خود را از آنچه می‌شنود آشکار سازد، به دقت به سخنان او گوش می‌دهد. آن‌گاه پس از آن‌که چند لحظه‌ای به فکر فرو می‌رود فرمان می‌د‌هد: «به جمعیت بگویید که متفرق شوند و هر کس از کوتاه‌ترین راه به خانه‌اش برگردد.» سپس رو به معترضان می‌کند و می‌گوید: «شما نیز همه به خانه‌های خود برگردید! تا فردا به این قضیه رسیدگی نخواهد شد. متهم امشب در اینجا خواهد ماند، و نگهبانان من ـ نه کسی دیگر ـ مراقب او خواهند بود.»
درباره نویسنده کتاب «سمرقند»
امین معلوف نویسنده و روزنامه‌نگار لبنانی تبار فرانسوی است. او سال 1949 در بیروت به دنیا آمد. با اینکه زبان مادری معلوف عربی است اما او به زبان فرانسوی می‌نویسد. آثار امین معلوف بیشتر به دوره‌های تاریخی اختصاص دارند و داستان‌هایش با افسانه‌های تاریخی پیوند می‌خورند.
داستان‌های مشهور معلوف عبارتند از: «جنگ‌های صلیبی از دیدگاه اعراب»، «لئوی آفریقایی»، «سمرقند»، «باغ‌های روشنایی» یا «مانی، پیامبر باغ‌های اشراق»، «ریشه‌ها»، «دنیای بی‌سامان» و «صخره‌های تانیوس».
یادآوری می‌شود: امین معلوف برای رمان «صخره‌های تانیوس» موفق به دریافت جایزۀ گنکور شده است.
درباره ترجمه فارسی کتاب «سمرقند»
کتاب «سمرقند» را محمد قاضی به فارسی برگردانده است. انتشارات علمی و فرهنگی کتاب را برای علاقه‌مندان چاپ و منتشر کرده است.
رتبه کتاب «سمرقند» در گودریدز: 3.8 از 5