زنان فوق العاده

کتاب «زنان فوق‌العاده» اثر باربارا پیم
رمانی از نویسنده‌ای که دیر کشف شد. کتاب «زنان فوق‌العاده»، با عنوان اصلی Excellent Women ، رمانی‌ست از باربارا پیم، رمان‌نویسی که سال‌ها طول کشید تا آثارش به چشم بیاید.
جالب اینکه خود کتاب «زنان فوق‌العاده» نیز رمانی درباره به‌چشم‌نیامدن و به‌طور مشخص‌تر درباره زنانی‌ست که به چشم نمی‌آیند و در حاشیه‌ها حضوری انگار نامرئی دارند و این سرنوشتی بود که گویی خود بارابارا پیم، نویسنده این رمان، و آثارش نیز تا مدت‌های مدید به آن دچار بودند.
شخصیت اصلی کتاب «زنان فوق‌العاده» زنی‌ست کم‌رو و خجالتی که کسی به او توجه ندارد. این زن از زمره زنانی‌ست که به کارهایی ملال‌آور، مثل گل‌آرایی در کلیسا، درست‌کردن قهوه و چای در ادارات و نمونه‌خوانی و بایگانی و تهیۀ نمایۀ کتاب و کارهایی از این دست اشتغال دارند و هیچ وجه قهرمانانه‌ و جالب توجهی، در معنای کلیشه‌ای و مرسومِ این صفات، در آن‌ها نیست و جاذبه‌های متعارفِ مردپسند هم ندارند و از همین رو توجه مردها را برنمی‌انگیزند و خودشان هم از چنین خودنمایی‌هایی شرم دارند و پرهیز می‌کنند.
کتاب «زنان فوق‌العاده» یکی از مهمترین آثار باربارا پیم است. جان آپدایک، نویسنده و منتقد ادبی مشهور امریکایی، این کتاب را این‌چنین توصیف می‌کند: «اثری شگفت‌انگیز که به ما یادآوری می‌کند انزوا ممکن است انتخاب خود فرد باشد، نیز اثری یادآور اینکه می‌توان آفرینش رمانی زنده و پرتحرک را به‌تمامی به قلمرو آن فضیلت ارتجاعی، یعنی بردباری زنانه، محدود کرد.»
متن اصلی کتاب «زنان فوق‌العاده» اولین بار در سال 1952 منتشر شده است.

مروری بر کتاب «زنان فوق‌العاده»
راوی و شخصیت اصلی کتاب «زنان فوق‌العاده» زنی مجرد و خجالتی، به نام دوشیزه میلدرد لتبری، است؛ زنی در حاشیه که در معنای کلیشه‌ای و مرسوم، فاقد جذابیت‌هایی‌ست که مردها را به خود جلب کند. این راوی اما درست به‌واسطۀ همین بیش از حد عادی بودن و به چشم نیامدن‌اش جذاب است و وجه تمایز خود را از دیگر زنانی که در معنای متعارف و کلیشه‌ای جذاب‌اند و همه در این ویژگی به هم شباهت دارند به نمایش می‌گذارد.
جذابیت دوشیزه لتبریِ کتاب «زنان فوق‌العاده» در نداشتن جذابیت‌های ظاهری اغراق‌آمیز اوست و در اینکه در حاشیۀ اجتماع و گویی در گوشه‌های پرت و نامرئی جهان مردسالار قرار دارد.
همین ویژگی‌ست که دوشیزه لتبری را از کالایی‌شدن دور نگه می‌دارد و به زنی نامتعارف بدل می‌کند، بی‌آنکه او خواسته باشد با تعمدی نمایشی تمایز خود را به رخ بکشد.
دوشیزه لتبریِ کتاب «زنان فوق‌العاده» هیچ ویژگی قهرمانانه‌ای ندارد. او در حاشیه است اما باربارا پیم خوب می‌داند چطور نور را از آدم‌های همیشه در مرکز توجه به جانب آدم‌های حاشیه‌ای بگرداند و ما را از مرکز متوجه حاشیه کند. او آدمی حاشیه‌ای را در مقام راوی کتاب «زنان فوق‌العاده» قرار می‌دهد و با عنوانی که روی این کتاب می‌گذارد ما را به تأمل و بازنگری در معنا و مفهوم «فوق‌العاده‌بودن»، چه در مورد زنان و چه در مورد هر انسانی و هر چیزی به‌طور کلی، فرامی‌خواند. «زنان فوق‌العاده» اصطلاحی‌ست برای زنانی که، مثل شخصیت اصلی رمان باربارا پیم، وظایفی پیش پا افتاده و خدماتی را در جاهایی مثل کلیساها و خیریه‌ها به‌عهده می‌گیرند و داوطلبانه به فعالیت‌هایی اجتماعی می‌پردازند و به دیگران کمک می‌کنند. گفتنی‌ست که عنوان کتاب برگرفته از رمانی ناتمام از جین آستین، با عنوان «سندیتن»، است و آستین در این رمان این اصطلاح را به کار برده بوده است. اما اصطلاح «زنان فوق‌العاده» در رمان باربارا پیم، وقتی به لایه‌های پنهان‌تر این رمان توجه می‌کنیم، بارِ مفهومی عمیق‌تری را هم حمل می‌کند. در واقع عنوان «زنان فوق‌العاده» بر روی رمانی با شخصیتی حاشیه‌ای و به‌ظاهر بی‌اهمیت، ما را به وجه نامتعارف‌تر مفهوم «فوق‌العاده‌بودن» توجه می‌دهد و به اینکه اگر ورای فوق‌العادگی، در معنای ظاهری و سطحی و کلیشه‌ای آن، به این مفهوم بیندیشیم و به آدم‌ها با نگاهی عمیق‌تر و ظریف‌تر و دقیق‌تر بنگریم، می‌توانیم فوق‌العادگی را در کسانی کشف کنیم که طبق تعاریف و برداشت‌های معمول و مرسوم، فوق‌العاده به حساب نمی‌آیند و نیز برعکس، این را هم دریابیم که آن‌ها که در نگاه اول فوق‌العاده می‌نمایند، در واقع آدم‌هایی سطحی و پیش پا افتاده و غیرجذاب‌اند.
کتاب «زنان فوق‌العاده» همچنین یکی از نمونه‌های مطرح و موفقِ ژانر «کمدی آداب» است؛ یعنی کمدی‌هایی که موضوع‌شان شخصیت‌ها و تیپ‌هایی از طبقات متوسط و مرفه جامعه و روابط و حقه‌بازی‌ها و تکبر و خودنمایی و جلوه‌فروشی‌های اَشراف است.
کتاب «زنان فوق‌العاده»، بیش از آنکه مبتنی بر طرح و موقعیت‌های داستانی باشد، مبتنی بر شخصیت است. در واقع یکی از مهارت‌های اصلی پیم در این کتاب خلق هنرمندانۀ شخصیت‌های کُمیکی‌ست که آن‌ها را، از چشمِ راویِ در حاشیه، به تماشا می‌نشینیم و وجوه مضحک و طنزآمیزشان را می‌بینیم.

درباره باربارا پیم، نویسنده کتاب «زنان فوق‌العاده»
باربارا مری کرمپتن پیم (Barbara Mary Crampton Pym)، متولد 1913 و درگذشته به‌سال 1980، رمان‌نویس انگلیسی است.
باربارا پیم در دهۀ 50 میلادی مجموعه رمان‌هایی در ژانر کمدی اجتماعی منتشر کرد که معروف‌ترین آن‌ها رمان‌های «زنان فوق‌العاده» و «جام نعمت» هستند. او تا اواخر دهۀ 70 میلادی و کمی پیش از مرگش نویسنده‌ای گمنام بود. در سال 1977 بود که آثارش، به‌واسطۀ توجهی که لُرد دیوید سسیلِ منتقد و فیلیپ لارکینِ شاعر به او به‌عنوان نویسنده‌ای برجسته و صاحب‌سبک نشان دادند، احیاء شد و در همین سال رمان «کوارتت در پاییز» او نامزد جایزه بوکر شد.

درباره ترجمۀ فارسی کتاب «زنان فوق‌العاده»
کتاب «زنان فوق‌العاده» با ترجمۀ مزدک بلوری در نشر بیدگل منتشر شده است. دکتر مزدک بلوری، متولد 1355 در کرمانشاه، استاد دانشگاه و عضو هیئت علمی گروه مترجمی زبان انگلیسی دانشگاه علامه طباطبایی، مترجم و پژوهشگر ترجمه است.
بلوری دارای دکترای مترجمی زبان از دانشگاه علامه طباطبایی است. او، در حوزه کار پژوهشی، بیشتر بر تحقیق در زمینۀ وجوه فرهنگی و جامعه‌شناختی و ادبی ترجمه متمرکز است.
از ترجمه‌های مزدک بلوری می‌توان به کتاب‌های «باتلاق شنی»، «نقاب»، «عمه میم و ماجراجویی‌های جسورانه»، «برونته»، «تابستان»، «زنِ اسیر»، «چرخش فرهنگی در مطالعات ترجمه»، «رابرت کندی از غرق‌شدن نجات یافت و چند داستان دیگر»، «خشم در هارلم» و نمایش‌نامۀ «جین ایر» اشاره کرد.

رتبۀ کتاب «زنان فوق‌العاده» در گودریدز: 3.92 از 5.