دفتر یادداشت های داستایفسکی: جنایت و مکافات

کتاب «دفتر یادداشت‌های داستایفسکی: جنایت و مکافات» اثر فیودور داستایفسکی
اگر از شیفتگان رمان «جنایت و مکافات» هستید و می‌خواهید بدانید این شاهکار چگونه نوشته شده، کتاب «دفتر یادداشت‌های داستایفسکی: جنایت و مکافات» کتابی باب طبع شماست.
کتاب «دفتر یادداشت‌های داستایفسکی: جنایت و مکافات» کتابی‌ست شامل آنچه داستایفسکی حین نگارش رمان «جنایت و مکافات»، درباره طرح و حوادث و شخصیت‌های این رمان و هرآنچه راجع به رمان «جنایت و مکافات» به ذهن‌اش می‌آمده، یادداشت می‌کرده است.
با خواندن کتاب «دفتر یادداشت‌های داستایفسکی: جنایت و مکافات» به پشت صحنۀ خلق یکی از از شاهکارهای کلاسیک تاریخ رمان سرک می‌کشیم و رَوَندِ خلق و کامل‌شدن آن را دنبال می‌کنیم.
کتاب «دفتر یادداشت‌های داستایفسکی: جنایت و مکافات» به ما می‌گوید که رمان «جنایت و مکافات»، آن‌گونه که اکنون هست، چقدر با آنچه ابتدا قرار بوده باشد منطبق است و داستایفسکی طرح اولیۀ این رمان را چقدر در نسخۀ نهایی تغییر داده است.
کتاب «دفتر یادداشت‌های داستایفسکی: جنایت و مکافات»، مانند دیگر دفتر یادداشت‌هایی که داستایفسکی درباره چند رمان دیگرش نوشته است، هم کتابی‌ست باب طبع داستایفسکی‌خوانان و به‌ویژه دوستداران رمان «جنایت و مکافات» و هم کتابی‌ مناسب کسانی که در کار رمان‌نویسی‌اند و دانستن اینکه یک نویسنده بزرگ چگونه شخصیت‌ها و طرح رمان خود را به‌تدریج شکل و پرورش می‌دهد، می‌تواند در کار نوشتن به آن‌ها کمک کند.
کتاب «دفتر یادداشت‌های داستایفسکی: جنایت و مکافات» همچنین برای منتقدین و پژوهشگران و مفسران ادبی و مخصوصاً داستایفسکی‌پژوهان کتابی کارآمد و مرجع است.
اگر هنوز رمان «جنایت و مکافات» را نخوانده‌اید اما قصد خواندنش را دارید، شاید بد نباشد کتاب «دفتر یادداشت‌های داستایفسکی: جنایت و مکافات» را هم دَمِ دست داشته باشید و حین خواندنِ خودِ رمان یا بعد از خواندن آن، به این کتاب هم رجوع کنید. اگر هم قبلاً رمان «جنایت و مکافات» را خوانده‌اید می‌توانید بارِ دیگر و این‌بار با رجوع به کتاب «دفتر یادداشت‌های داستایفسکی: جنایت و مکافات» آن را بخوانید.
کتاب «دفتر یادداشت‌های داستایفسکی: جنایت و مکافات» امکان مقایسۀ نسخۀ نهایی و چاپ‌شده رمان «جنایت و مکافات» را با نسخه‌ای که داستایفسکی در حال نگارش آن بوده است فراهم می‌آورد.
کتاب «دفتر یادداشت‌های داستایفسکی: جنایت و مکافات» ترجمه‌ای‌ست از ترجمۀ انگلیسی ادوارد واسیولِک از یادداشت‌هایی که داستایفسکی درباره رمان «جنایت و مکافات» نوشته است. این ترجمۀ انگلیسی، همراه با یادداشت‌ها و توضیحات مترجم، اولین بار در سال 1967 و با عنوان The Notebooks for Crime and Punishment، منتشر شده است.

مروری بر کتاب «دفتر یادداشت‌های داستایفسکی: جنایت و مکافات»
کتاب «دفتر یادداشت‌های داستایفسکی: جنایت و مکافات»، چنانکه ادوارد واسیولک، مترجم انگلیسی این یادداشت‌ها، در مقدمۀ این کتاب اشاره می‌کند، حُکم جنینِ رمان «جنایت و مکافات» را دارد. واسیولک این دفتر یادداشت‌ها را «حجمی متشکل از نیات و مقاصد نویسنده، آزمون‌های او، اشتباهات وی و تردید و تلون‌هایش» توصیف می‌کند و درباره نسبت و ارتباط یادداشت‌های مندرج در کتاب «دفتر یادداشت‌های داستایفسکی: جنایت و مکافات» با متن نهایی رمان «جنایت و مکافات» می‌نویسد: «در نسخۀ نهایی رمان با یک کتاب روبه‌رو هستیم، اما در این دفترها با سایه‌هایی از چند کتاب. به عبارت دیگر، رمان در کار عرضۀ انتخاب نهایی داستایفسکی است، اما این دفترها هم نشان‌دهنده مواردی هستند که او حین کار در نظر داشت‌شان و هم مبین مواردی که کنارشان گذاشت و آن‌ها را به کار نبرد. دفتر یادداشت‌های نویسنده روس در حکم گفت‌وگوی متقابلی است میان او و رمانش؛ و فقط در همین ساحت است که او را گرم استنطاق خویش می‌یابیم.»
کتاب «دفتر یادداشت‌های داستایفسکی: جنایت و مکافات» از مقدمۀ ادوارد واسیولک و سه دفتر تشکیل شده است.
مقدمۀ اداوارد واسیولک بر کتاب «دفتر یادداشت‌های داستایفسکی: جنایت و مکافات» حاوی اطلاعاتی مهم و خواندنی درباره این کتاب است. واسیولک در این مقدمه این حدس را مطرح می‌کند که آنچه از یادداشت‌های داستایفسکی درباره رمان «جنایت و مکافات» باقی مانده است، همۀ یادداشت‌های او درباره این رمان نباشد.
او همچنین از شیوه نگارش این یادداشت‌ها و حواشی صفحات آن‌ها و طراحی‌های داستایفسکی در گوشه‌وکنار صفحات یادداشت‌ها می‌گوید و نیز از اینکه چه تفاوت‌هایی میان بعضی شخصیت‌ها و حوادث و موقعیت‌های رمان «جنایت و مکافات»، آن‌گونه که داستایفسکی طرح آن را می‌ریخته و در این دفترها یادداشت می‌کرده، و شخصیت‌ها و حوادث و موقعیت‌های متن نهایی و چاپ‌شده رمان «جنایت و مکافات» وجود داشته است.
مثلاً در مقدمۀ واسیولک بر کتاب «دفتر یادداشت‌های داستایفسکی: جنایت و مکافات» می‌خوانیم که شخصیت سونیا در یادداشت‌های داستایفسکی پیچیده‌تر و زمینی‌تر از سونیا در متن نهایی و چاپ‌شده رمان «جنایت و مکافات» است.
واسیولک، علاوه بر مقدمۀ کلی‌اش بر کتاب «دفتر یادداشت‌های داستایفسکی: جنایت و مکافات»، بر هر بخش از این یادداشت‌ها نیز مقدمه و توضیحات جداگانه‌ای نوشته که ما را در درک بهتر این یادداشت‌ها کمک می‌کند.
یادداشت‌های داستایفسکی درباره رمان «جنایت و مکافات» ما را با افکار و کلنجارهای داستایفسکی پیرامون این رمان بزرگ ادبیات کلاسیک جهان مواجه می‌کند و مراحل طرح‌ریزی این رمان و پرداخت تکنیکی آن را به ما نشان می‌دهد.
در یادداشت‌های داستایفسکی درباره رمان‌هایش، از جمله یادداشت‌هایش درباره رمان «جنایت و مکافات»، به کلمات و عباراتی کوتاه و فشرده و موجز برمی‌خوریم که چه بسا بعضی از آن‌ها برای کسانی که رمان را نخوانده‌اند یا مدت‌ها پیش خوانده‌اند و جزئیات آن را به یاد ندارند مبهم باشد اما احتمالاً آن‌ها که خودِ رمان را خوانده‌اند و به آن حضور ذهن دارند متوجه منظور نویسنده خواهند شد.
آنچه می‌خوانید بخشی از یادداشت‌های کتاب «دفتر یادداشت‌های داستایفسکی: جنایت و مکافات» است که در آن داستایفسکی در حال اندیشیدن و تصمیم‌گیری درباره نحوه پرداختن به موضوعات و طرح روایی رمان و زاویۀ دید آن است و نیز نام‌ها و جملاتی را هم یادداشت کرده که به کُدهایی می‌مانند برای یادآوری نویسنده به خود که در صحنه‌ای که می‌خواهد بنویسد، باید چه چیزهایی بیاورد. او در این بخش از کتاب «دفتر یادداشت‌های داستایفسکی: جنایت و مکافات» می‌نویسد: «راسکولنیکوف در میدان سِنّایا به خاک می‌افتد و سجده می‌کند؛ می‌رود پیش سونیا تا طلب بخشش کند. به مادرتان بگویید. ستوان باروت. کشف.
همۀ این مسائل را در رمان زیر و رو کن. ولی طرح روایی داستان همین طور است، داستان باید از طریق پدیدآورنده آن روایت شود و نه از طریق قهرمان آن. اگر قرار است اعتراف باشد، پس همه‌چیز باید به منتهاالیه درجه واضح و روشن از آب درآید. هر لحظه از داستان باید کاملاً واضح و روشن باشد. [صراحت کامل؛ کاملاً جدی ولو تا سرحد خامی و سادگی، و فقط آنچه لازم است روایت کن.]
توجه. محض اطلاع. اگر اعتراف است، پس در بعضی جاها بی‌تکلف نخواهد بود و تصورِ علت نوشته شدنش دشوار خواهد بود.
ولی از طرف پدیدآورنده. سادگی و صراحت زیادی لازم است. می‌بایست پدیدآورنده‌ای دانای کل و خطاناپذیر در نظر گرفته شود؛ باید در هیئت یکی از نمایندگان نسل جدید ظاهر شود.»

درباره فیودور داستایفسکی، نویسنده کتاب «دفتر یادداشت‌های داستایفسکی: جنایت و مکافات»
فیودور میخایلوویچ داستایفسکی (Фёдор Михайлович Достоевский)، متولد 1821 و درگذشته به سال 1881، از بزرگترین نویسندگان کلاسیک قرن نوزدهم و از مهمترین نمایندگان عصر طلایی ادبیات روسیه است. او نویسنده‌ای بود با زندگی‌ای پر از اُفت‌وخیز و تلاطم. یک ‌بار حتی تا دمِ مرگ و پای جوخۀ اعدام رفت و در آخرین لحظات اعلام شد که بخشوده شده است. سالهایی را در سیبری زندانی بود. از بیماری صرع نیز رنج می‌برد و این‌ها همه، در کنار عوامل و رویدادهایی دیگر، تأثیرات خود را به‌نحوی بر جهان‌بینی و آثار داستانی‌اش به‌جا گذاشتند.
داستایفسکی در رمان‌هایش آینده جهان، برآمدن نظام‌های توتالیتر و بحرانهایی را که انسان مدرن در قرن بیستم قرار بود از سر بگذراند پیش‌بینی کرده و پرسش‌ها و تردیدهایی را درباره انسان و انتخاب‌های او و نیز درباب مقولۀ خیر و شر و شک و یقین پیش کشیده که همچنان برای انسان قرنِ بیست و یکمی نیز مطرح است. شخصیت‌پردازی قدرتمند و ترسیم ماهرانۀ تلاطمات درونی و پیچیدگی‌ها و تناقضات شخصیتی آدم‌ها و درگیری‌شان با بحرانهای وجودی و هستی‌شناختی، از خلال قصه‌هایی جذاب و پُرکشش، از ویژگی‌های اصلی آثار شاخصِ داستایفسکی است. او به ویژه در رمان‌های «جنایت و مکافات»، «برادران کارامازوف»، «شیاطین» و «ابله» اوج هنر قصه‌پردازی و نیز عصاره جهان‌بینی خود را به نمایش گذاشته است. این رمان‌ها، با گذشت این همه سال از نوشته‌شدن‌شان، همچنان تَر و تازه و شاداب‌اند و مثل هر اثر بزرگ کلاسیک، همچنان حرفهای تازه‌ و مهمی برای گفتن دارند.
داستایفسکی روزنامه‌نگار چیره‌دستی هم بود و از سال 1861 تا 1863 ماهنامۀ «زمان» را سردبیری کرد؛ ماهنامه‌ای ادبی، سیاسی، اقتصادی و فلسفی که لئونید گروسمن در کتاب «داستایفسکی، زندگی و آثار» از آن به‌عنوان «واقعه‌ای بزرگ در تاریخ مطبوعات روسیه» یاد می‌کند و دلیل توفیق این ماهنامه را «قریحه شگفت‌آور داستایفسکی، شیفتگی آتشینش در طلب اندیشه‌های نو، روحیۀ مبارزه‌جوی او به‌عنوان یک نویسنده سیاسی و عشق بی‌آلایشش به آفریده‌های مردم خود» می‌داند.
از داستایفسکی، به‌جز رمان و داستان کوتاه، نوشته‌های غیرداستانی بسیاری هم در موضوعات مختلف به‌جا مانده است. او همچنین مترجم آثاری از ادبیات آلمان و فرانسه است.

درباره ترجمۀ فارسی کتاب «دفتر یادداشت‌های داستایفسکی: جنایت و مکافات»
کتاب «دفتر یادداشت‌های داستایفسکی: جنایت و مکافات»، با ترجمه و پیشگفتار مهران صفوی و یادداشتی کوتاه از ویراستار ترجمۀ فارسی کتاب، در بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه منتشر شده است.
مجموعۀ «دفتر یادداشت‌های داستایفسکی» مجموعه‌ای‌ست که پیش از این دو کتاب دیگر آن نیز، شامل «دفتر یادداشت‌های داستایفسکی: برادران کارامازوف» و «دفتر یادداشت‌های داستایفسکی: شیاطین (جن‌زدگان)» (اولی به‌ترجمۀ بهروز حاجی‌محمدی و دومی به‌ترجمۀ میلاد میناکار) در بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه منتشر شده است و کتاب «دفتر یادداشت‌های داستایفسکی: جنایت و مکافات» سومین کتاب این مجموعه است.
مهران صفوی، مترجم کتاب «دفتر یادداشت‌های داستایفسکی: جنایت و مکافات»، متولد 1365 است. از دیگر ترجمه‌های او می‌توان به کتاب‌های «تاجر ونیزی» و «تراژدی کوریولانوس» اشاره کرد.

رتبۀ کتاب «دفتر یادداشت‌های داستایفسکی: جنایت و مکافات» در گودریدز: 3.67 از 5.