ابله

کتاب «ابله» اثر فیودور داستایوسکی
رمانی درباب مواجهۀ نیکی و زیبایی با خواسته‌ها و امیال و آرزوهای مادی و دنیوی آدمیان. کتاب «ابله»، با عنوان اصلی Идиот، یکی از چند رمان مهم فیودور داستایوسکی و از رمان‌های مشهور ادبیات کلاسیک جهان است.
ادبیات کلاسیک قرن نوزدهم روسیه چند رمان مهم و محبوب و تأثیرگذار به تاریخ ادبیات جهان هدیه داده که یکی از آن‌ها کتاب «ابله» داستایوسکی است. کتاب «ابله» همچنین یکی از معروف‌ترین شخصیت‌های داستانی، به نام پرنس میشکین، را به تاریخ ادبیات عرضه کرده است؛ شخصیتی که مظهر نیکی و زیبایی و معنویت و سادگی و پاکی است.
کتاب «ابله» اولین بار بین سال‌های 1868 و 1869 به‌صورت دنباله‌دار در مجلۀ «پیک روسیه» منتشر شد.
کتاب «ابله» دستمایۀ انواع اقتباس‌های سینمایی و تلویزیونی و... هم قرار گرفته که از جملۀ آن‌ها می‌توان به اقتباس آکیرا کوروساوا از این رمان اشاره کرد.

مروری بر کتاب «ابله»
آن‌چه بیش از هرچیز در کتاب «ابله» جلب توجه می‌کند مهارت داستایوسکی در شخصیت‌پردازی و خلق شخصیت‌هایی با تضادهای درونی عمیق و نیز در تضاد با یکدیگر و قرار دادن آن‌ها مقابل هم است.
اما کسی که در کتاب «ابله» در وسط میدان این شخصیت‌های غریب و متضاد می‌درخشد و از همۀ آن‌ها متمایز است شخصیت اصلی این رمان، یعنی پرنس میشکین، است.
داستایوسکی در شخصیت‌پردازی، چیره‌دست است و بسیاری از شخصیتهایی که در آثارش خلق کرده امروزه به شخصیتهایی مثالی بدل شده‌اند. پرنس میشکین کتاب «ابله» نیز یکی از این شخصیت‌ها و از معروف‌ترین‌هایشان است.
کتاب «ابله» با برگشتن پرنس میشکین به کشورش، روسیه، آغاز می‌شود. پرنس میشکین، که دچار صرع شدید است، برای درمان به سوئیس رفته بوده و حالا دارد پس از مدت‌ها دوری از روسیه، به کشورش برمی‌گردد. او در راه بازگشت، در قطار، با مردی به نام راگوژین آشنا می‌شود که در ادامۀ رمان نیز حضور دارد و از شخصیت‌های اصلی کتاب «ابله» است.
پرنس میشکین وقتی وارد روسیه می‌شود، خود را در محاصرۀ جماعتی از اشراف روسیه می‌یابد که برای تصاحب پول و زیبایی باهم در رقابت و کشمکش‌اند. این مرد، که تجسم پاکی و نیکدلی‌ و روشنایی‌ است، در جهانی یکسره تاریک و انباشته از شرارت و جاه‌طلبی‌های مادی محاصره می‌شود. او آدمِ این جهان تاریک نیست و مردم این جهان او را ابله می‌پندارند. پرنس میشکین، که ساده و صریح و مهربان است و دوست ندارد کسی را برنجاند و احساسات و افکارش را بی‌شیله‌پله بیان می‌کند، در کشورش با دنیایی تباه مواجه می‌شود؛ دنیایی که تاریکی و تیرگی‌اش در تضاد با دنیای روشن اوست.
کتاب «ابله» داستان تقابل و نبرد خیر و شر در جهانی است که شر در آن دست بالا را دارد و خیر تنهاست.
جنایت، عشق، زیبایی، جنون و خیر و شر و اخلاق و معنویت از درونمایه‌های اصلی کتاب «ابله» هستند. کتاب «ابله» مثل بسیاری از دیگر رمانهای داستایوسکی عرصۀ تعارضها و تنش‌های بزرگ است. داستایوسکی در متن این تعارضها تصویری از روح اروپا و به‌ویژه روح روسیه، در یک دورة تاریخی پرتلاطم و پرآشوب و بحرانی، به دست می‌دهد. او در کتاب «ابله» تقابل پرنس میشکینِ نیکدل با جهانی پر از شر و فساد و حرص و زد و بند و توطئه و تباهی را نه به‌صورت سطحی، بلکه با ظرافت و با ورود به عمق و پیچیدگی‌های چنین تقابلی ترسیم کرده است.

دربارۀ فیودور داستایوسکی، نویسندۀ کتاب «ابله»
فیودور میخایلوویچ داستایوسکی (Фёдор Михайлович Достоевский)، متولد 1821 و درگذشته به سال 1881، از بزرگترین نویسندگان کلاسیک قرن نوزدهم و از مهمترین نمایندگان عصر طلایی ادبیات روسیه است. او نویسنده‌ای بود با زندگی‌ای پر از اُفت‌وخیز و تلاطم. یک‌‌بار حتی تا دمِ مرگ و پای جوخۀ اعدام رفت اما در آخرین لحظات اعلام شد که بخشوده شده است. سالهایی را در سیبری زندانی بود. از بیماری صرع نیز رنج می‌برد و این‌ها همه، در کنار عوامل و رویدادهایی دیگر، تأثیرات خود را به‌نحوی بر جهان‌بینی و آثار داستانی‌اش به ‌جا گذاشتند.
داستایوسکی در رمان‌هایش آیندۀ جهان، برآمدن نظام‌های توتالیتر و بحرانهایی را که انسان مدرن در قرن بیستم قرار بود از سر بگذراند پیش‌بینی کرده و پرسش‌ها و تردیدهایی را دربارۀ انسان و انتخاب‌های او و نیز درباب مقولۀ خیر و شر و شک و یقین پیش کشیده که همچنان برای انسان قرنِ بیست‌و‌یکمی نیز مطرح است. شخصیت‌پردازی قدرتمند و ترسیم ماهرانۀ تلاطمات درونی و پیچیدگی‌ها و تناقضات شخصیتی آدم‌ها و درگیری‌شان با بحرانهای وجودی و هستی‌شناختی، از خلال قصه‌هایی جذاب و پُرکشش، از ویژگی‌های اصلی آثار شاخصِ داستایوسکی است. او به ویژه در رمان‌های «جنایت و مکافات»، «برادران کارامازوف»، «شیاطین» و «ابله» اوج هنر قصه‌پردازی و نیز عصارۀ جهان‌بینی خود را به نمایش گذاشته است. این رمان‌ها، با گذشت این‌همه‌سال از نوشته‌شدن‌شان، همچنان تَر و تازه و شاداب‌اند و مثل هر اثر بزرگ کلاسیک، همچنان حرفهای تازه‌ و مهمی برای گفتن دارند.
داستایوسکی روزنامه‌نگار چیره‌دستی هم بود و از سال 1861 تا 1863 ماهنامۀ «زمان» را سردبیری کرد؛ ماهنامه‌ای ادبی، سیاسی، اقتصادی و فلسفی که لئونید گروسمن در کتاب «داستایفسکی، زندگی و آثار» از آن به‌عنوان «واقعه‌ای بزرگ در تاریخ مطبوعات روسیه» یاد می‌کند و دلیل توفیق این ماهنامه را «قریحه شگفت‌آور داستایفسکی، شیفتگی آتشینش در طلب اندیشه‌های نو، روحیۀ مبارزه‌جوی او به‌عنوان یک نویسنده سیاسی و عشق بی‌آلایشش به آفریده‌های مردم خود» می‌داند.
از داستایوسکی، به‌جز رمان و داستان کوتاه، نوشته‌های غیرداستانی بسیاری هم در موضوعات مختلف به ‌جا مانده است. او همچنین مترجم آثاری از ادبیات آلمان و فرانسه بوده است.

دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «ابله»
کتاب «ابله» با ترجمۀ سروش حبیبی در نشر چشمه منتشر شده است. ترجمۀ سروش حبیبی از کتاب «ابله» با مؤخره‌ای همراه است که ترجمۀ قسمتی است از نقد کانستانتین ماچولسکی بر این رمان.
سروش حبیبی، متولد 1312 در تهران، یکی از برجسته‌ترین مترجمان ادبی ایران است. نخستین ترجمه‌های او در مجلۀ «سخن» منتشر شد. حبیبی به‌مدت بیست سال کارمند وزارت پست و تلگراف و تلفن بود و بعد از اینکه در سال 1351 از آنجا بازنشسته شد مدتی به‌عنوان سرویراستار به کار در یک انتشارات دانشگاهی مشغول شد. او در سال 1356 به امریکا رفت. در سال 1358 مقیم کشور فرانسه شد و اکنون نیز همچنان مقیمِ فرانسه است.
سروش حبیبی مترجمی است مسلط به چند زبان و نیز مسلط به زبان و ادبیات فارسی و چم‌وخمِ آن. از همین رو ترجمه‌هایش اغلب به‌لحاظ نمونه‌هایی از نثر فارسیِ پخته و هنرمندانه و قدرتمند و شیرین و پاکیزه نیز دارای اهمیت‌اند. حبیبی مترجمی پرکار است و کارنامه‌اش در ترجمه گستره‌ای وسیع از آثار ادبی، از آثار نویسندگان کلاسیک گرفته تا مدرن، را در بر می‌گیرد. از مهمترین ترجمه‌های او می‌توان به ترجمه‌هایش از رمان‌های کلاسیک روسیه اشاره کرد که کتاب «ابله» یکی از آن‌هاست. رمان‌های «شیاطین (جن‌زدگان)» از داستایوسکی، «جنگ و صلح» و «آنا کارنینا» از تالستوی و «آبلوموف» از ایوان گنچارف از دیگر ترجمه‌های سروش حبیبی از رمان‌های کلاسیک روسی هستند.
از ترجمه‌های دیگر سروش حبیبی از ادبیات داستانی جهان می‌توان به رمان‌های «طبل حلبی» از گونتر گراس، «خداحافظ گاری کوپر» از رومن گاری و «ژرمینال» از امیل زولا اشاره کرد.
از کتاب «ابله» ترجمه‌های فارسی دیگری هم موجود است. یکی از این ترجمه‌ها ترجمۀ مهری آهی است که در انتشارات خوارزمی منتشر شده است.