داها

کتاب «داها» نوشتۀ هاکان گوندای
رمانی دربارۀ پناهجویان و قاچاقچیان انسان. کتاب «داها» را یکی از نخستین رمان‌هایی دانسته‌اند که بحران پناهجویانی را به تصویر می‌کشد که به‌طور غیرقانونی از خاورمیانه به غرب می‌روند.
هاکان گوندای در کتاب «داها» با طنزی سیاه از مسائل انسان خاورمیانه‌ای و نیز از زندگی و کار قاچاقچیان انسان می‌نویسد و از مسیر طرح قصه‌ای درباب مسائل سیاسی و اجتماعی خاورمیانه و آنچه انسان‌های خاورمیانه‌ای را به مهاجرت وامی‌دارد، جغرافیا و زمان و مکان را درمی‌نوردد و به مسائل بنیادین و فلسفی و وجودی انسان نقب می‌زند و مسائلی را طرح می‌کند که هر انسانی، فارغ از اینکه کجا و چگونه و در چه دوره و زمانه‌ای زندگی می‌کند، با آن‌ها درگیر است؛ مسائلی چون تولد و زندگی و مرگ و تلاش و تقلا برای بقا.
کتاب «داها» رمانی خشن، تلخ و گزنده است که واقعیت را بی‌پرده و بدون روتوش و رنگ‌ولعاب پیش روی ما می‌نهد.
کتاب «داها» در سال 2015 جایزۀ مدیسی فرانسه را، به‌عنوان بهترین رمان خارجی سال، گرفت. براساس این رمان، فیلمی هم به‌کارگردانی اونور سایلاک، فیلمساز اهل ترکیه، ساخته شده است.
متن اصلی کتاب «داها» اولین بار در سال 2013 منتشر شده است.

مروری بر کتاب «داها»
هاکان گوندای در کتاب «داها» داستان پدر و پسری را روایت می‌کند که در ترکیه به کار قاچاق انسان اشتغال دارند و پناهجویانی را که از نقاط مختلف خاورمیانه به غرب می‌روند با قایق و به‌طور غیرقانونی از دریا رد می‌کنند.
راوی کتاب «داها» پسری به نام غازا است که در ساحل دریای اژه زندگی می‌کند. او در نُه‌سالگی از طریق پدرش به کار قاچاق انسان کشیده شده و در این کار، وردست پدرش شده است. این‌گونه است که خاطرات غازا و نقل سرگذشت او با سرگذشت انسان خاورمیانه‌ای و بی‌شمار پناهجو و آواره که از سرزمین‌های خود در خاورمیانه می‌گریزند و نیز با بخشی از تاریخ بحرانی خاورمیانه گره می‌خورد.
وقایع کتاب «داها» در زمینه‌ای از جنگ‌ها و حوادث خشونت‌بار خاورمیانه رخ می‌دهد و رمان، از خلال نقل حکایت یک قاچاقچی انسان، تصویری اجتماعی و سیاسی از خاورمیانه ترسیم می‌کند و این تصویر را به تصویری از موقعیت انسان در جهان تعمیم می‌دهد.
در کتاب «داها» سخن از مرگ و زندگی و خیر و شر است و نیز سخن از قدرت‌هایی که جهان را طبق خواست‌ها و منافع خودشان برای آدمیان تعریف و تفسیر و معنا می‌کنند.
هاکان گوندای در کتاب «داها»، با طنزی تلخ و سیاه و بی‌رحمانه، از خشونتِ ناگزیر برای بقا سخن می‌گوید و از جدال خشونت‌بار و بی‌رحمانۀ انسان‌ها با یکدیگر برای زنده ماندن و این‌گونه است که او، از خلال نقل قصه‌ای دربارۀ پناهندگان و قاچاق انسان، در تاریخ انسان و شیوۀ بی‌رحمانه و خشونت‌بار تکامل آدمی تأمل می‌کند و به کندوکاو در این موضوع می‌پردازد.
کتاب «داها» ما را با وجوه پنهان و خشن واقعیت مواجه می‌کند و نیز این پرسش را پیش می‌کشد که آیا مهاجرانی که وطن خود را ترک می‌کنند واقعاً از شرایطی که از آن می‌گریزند نجات می‌یابند یا به هرکجا که بروند آسمان همین رنگ است و در هیچ کجای جهان از چنبرۀ رنج و خشونت و فلاکت خلاصی ندارند؟
کتاب «داها» همچنین تأملی است درباب تقابل شرق و غرب و بودن در مرز میان این دو.
کتاب «داها» داستان آوارگان روی زمین و داستان آوارگی در جهان است.

دربارۀ هاکان گوندای، نویسندۀ کتاب «داها»
هاکان گوندای (Hakan Günday)، متولد 1976، داستان‌نویس و فیلمنامه‌نویس اهل ترکیه است. از هاکان گوندای به‌عنوان یکی از چهره‌های مهم ادبیات زیرزمینی ترکیه یاد می‌شود. او در آثارش ضدّ قهرمان‌هایی را خلق می‌کند که خلاف عرف‌ها و اخلاقیات و نهادهای اجتماعی حرکت می‌کنند. خشونت، قتل و مواد مخدر از جمله موضوعاتی هستند که گوندای در آثارش به آن‌ها پرداخته است.
اولین رمان گوندای، با عنوان «کینیاس و کایرا»، اولین رمان زیرزمینی ترکیه به حساب می‌آید. گوندای با همین اولین رمان خود، که در سال 2000 منتشر شد، خوش درخشید و توجه جامعۀ ادبی را به خود جلب کرد اما رمانی که جایگاه او را به‌عنوان نویسنده‌ای مهم در ترکیه تثبیت کرد، رمان «کم» بود که در سال 2011 منتشر شد و در همان سال جایزۀ بهترین رمان ترکیه را برای گوندای به ارمغان آورد و در نقاط دیگر دنیا هم به فروشی چشمگیر دست یافت.
گوندای همچنین نویسندۀ فیلمنامۀ یکی از سریال‌های موفق تُرکی، با عنوان «شخصیت»، است. این سریال، که یک سریال جنایی - معمایی به‌کارگردانی اونور سایلاک و بازیگری هالوک بیلگینر و جانسو دره است، در فهرست بهترین سریال‌های تلویزیونی همۀ ادوار در IMDb رتبۀ بیست‌وچهارم را دارد و هالوک بیلگینر به‌خاطر بازی در آن، جایزۀ امی را گرفته است.
از دیگر آثار هاکان گوندای می‌توان به کتاب‌های «زیان» و «ضمیر» اشاره کرد.

دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «داها»
کتاب «داها» با ترجمۀ عارف جمشیدی و مقدمه‌ای از اصغر نوری با عنوان «دنیای خشن یک بچه‌ی وحشتناک»، که یادداشتی در معرفی هاکان گوندای و آثار اوست، در نشر افق منتشر شده است.
عارف جمشیدی، متولد 1360، مترجم ایرانی است. از ترجمه‌های او می‌توان به کتاب‌های «آقای گل»، «خاطرۀ استانبول»، «در یکی از ممالک» و «روزی روزگاری آناتولی» اشاره کرد.