قصه های آشوب

کتاب «قصه‌های آشوب» اثر جوزف کنراد
پنج قصۀ کوتاه از جوزف کنراد. کتاب «قصه‌های آشوب»، با عنوان اصلی Tales of Unrest، مجموعه داستانی است از نویسنده‌ای که او را بیشتر با رمان‌هایش، از جمله دو رمان‌ معروف «دل تاریکی» و «لرد جیم»، می‌شناسیم.
کتاب «قصه‌های آشوب» اما کنرادِ نویسندۀ داستان کوتاه را به ما معرفی می‌کند.
به‌جز داستان «بازگشت»، بقیۀ داستان‌های گردآمده در کتاب «قصه‌های آشوب»، پیش از چاپ در این کتاب، به‌صورت سریالی در نشریات منتشر شده بوده‌اند. داستان «مرداب» از این مجموعه، چنانکه جوزف کنراد خود در مقدمۀ کتاب «قصه‌های آشوب» اشاره می‌کند، به‌لحاظ تاریخ نوشته شدن، قدیمی‌ترین داستان این کتاب و اولین داستان کوتاهی است که جوزف کنراد به عمر خود نوشته است.
متن اصلی کتاب «قصه‌های آشوب» اولین بار در سال 1898 منتشر شده است.

مروری بر کتاب «قصه‌های آشوب»
آنچه جوزف کنراد در داستان‌های کتاب «قصه‌های آشوب» روایت می‌کند رهاورد سفرهای او به مناطقی است که در زمان نوشته شدن این قصه‌ها مستعمره و عرصۀ جولان اروپایی‌ها بوده‌اند. کنراد تجربه‌های خود از حضور در این مناطق را بارها در آثارش بازتاب داده و کتاب «قصه‌های آشوب» نیز از این قاعده مستثنا نیست اما باید به یاد داشت که جوزف کنراد نه در مقام سفرنامه‌نویس یا خاطره‌نویس یا داستان‌نویسی که تنها پوستۀ بیرونی وقایع را می‌بیند، بلکه به‌عنوان قصه‌نویسی رند و حساس و دقیق در جزئیات، تجربه‌هایش از حضور در مستعمره‌ها و سرزمین‌هایی غیراروپایی را به صحنۀ داستان‌هایش احضار می‌کند.
کنراد در داستان‌های کتاب «قصه‌های آشوب» از بیرونِ وقایع و موقعیت‌هایی که زمینۀ وقوع و پدید آمدن‌شان مستعمره‌هایی از دید اروپایی‌ها غریب است به درون این وقایع و موقعیت‌ها نقب می‌زند و همچنین پیچیدگی احساسات و کنش‌ها و واکنش‌ها و رفتارهای انسان‌های قرارگرفته در موقعیت استعمارشده و استعمارگر را، به‌یاری سبک خاص خود در قصه‌نویسی، مرئی می‌کند.
کنراد همچنین در کتاب «قصه‌های آشوب» بودن در مکان و وضعیتی غریب و مواجهه با غریبه‌ها و غرایب را به وضعیت‌های عام انسانی تعمیم می‌دهد و مفاهیمی بنیادین را که هر آدمی در هرکجای جهان و در هر زمانی با آن‌ها درگیر است، در هیئت تجربۀ «دیگری» و «غریبه» بودن در سرزمین‌هایی که از آنِ استعمارگر نیستند و نیز مواجهۀ بومیان این سرزمین‌ها با دیگری‌ها و غریبه‌های استعمارگر، مطرح می‌کند.
داستان‌های کتاب «قصه‌های آشوب» ما را به اعماق مستعمرات و سرزمین‌های مستعمره‌نشین در عصر استعمار کهنه، یعنی دورانی که استعمار به‌شیوه‌ای مستقیم و آشکارا به‌زور صورت می‌گرفت، می‌بَرَد و مواجهۀ استعمارگران و استعمارشدگان در دوران استعمار کهنه را به نمایش می‌گذارد.
می‌توان گفت که داستان‌های کتاب «قصه‌های آشوب» از منظری روایتِ تاریخ استعمار کهنه، از دید یک قصه‌نویس و نه از دید یک مورخ، هستند و ما را به زیر پوست این تاریخ می‌برند. این داستان‌ها اما درعین‌حال، چنانکه پیش‌تر نیز اشاره شد، روایتگر وضعیت‌ها و کشمکش‌های بنیادین انسانی، فارغ از زمان و مکان و تاریخ و جغرافیا و سیاست، هستند.
بر کتاب «قصه‌های آشوب» خود جوزف کنراد مقدمه‌ای نوشته و در این مقدمه دربارۀ هر قصه و حال‌وهوای آن و اینکه قبلاً کیِ و در کجا چاپ شده، توضیحاتی داده است.
کتاب «قصه‌های آشوب» از مقدمۀ جوزف کنراد و پنج قصه تشکیل شده است. قصه‌هایی که در این کتاب می‌خوانید عبارتند از: «کارائین: یک خاطره»، «عقب‌مانده‌ها»، «پایگاه پیشرفت»، «بازگشت» و «مرداب».
آنچه می‌خوانید قسمتی است از قصۀ «کارائین: یک خاطره» از این مجموعه: «نور خورشید از میان خطوط روزنامه بیرون می‌زند؛ تلألؤ خورشید و درخشش دریا. آن نام عجیبی که در روزنامه آمده خاطرات زیادی را در دل ما زنده می‌کند. آن کلمه‌های چاپی بوی فضای دودآلودی را که در آنیم از یادمان می‌برد و آن را با عطر نرم و نافذ نسیمی جایگزین می‌کند که شب‌هایی بسیار دور، زیر آسمانی پرستاره، مشام‌مان را پر می‌کرد. آتش راهنمای کوچک، همچون تکه‌ای جواهر، بر فراز صخره‌ای تاریک و بلند سوسو می‌زند و در کنار آن درخت‌های سترگی که نگاهبان پیش‌تاختۀ جنگل‌های انبوه پشتِ سر خود هستند، ساکت و ثابت بر فراز گسترۀ خفتۀ دریاهای آزادِ پایین صخره به پاسداری ایستاده‌اند. ردیفی از موج‌های سفید بر آن ساحل خالی بر هم می‌غلتند و آب کم‌عمق روی صخره‌های صاف به کف می‌نشیند؛ و جزیره‌های کوچک سبزی که سراسر آن آب‌های صیقلی را گرفته‌اند، در آرامش آفتاب ظهرگاهی، به زمردهایی می‌مانند که بر سطح صاف سپری فلزی نشانده باشند.
چهره‌شان را هم به یاد می‌آوریم... چهره‌هایی سیاه و خشن، گشاده‌ و پرلبخند. چهرۀ بی‌غل‌وغش و بی‌پروای مردانی پابرهنه، سرتاپا مسلح و ساکت. آن جماعت آراسته به زیورآلات و دورمانده از تمدن، با لباس‌هایی رنگارنگ و سارونگ‌های چهل‌تکه، یکی با سربند قرمز، یکی با کتی سفید و دیگری با تن‌پوشی سوزن‌دوزی‌شده، دو طرف عرشۀ کوتاه کشتیِ بادبانی ما را می‌گرفتند و غلاف شمشیرها و حلقه‌های طلا و طلسم‌ها و بازوبندها و تیغۀ نیزه‌های جواهرکاری‌شده‌شان زیر نور آفتاب می‌درخشید. اعتمادبه‌نفس در وجنات‌شان موج می‌زد و همگی نگاهی مصمم داشتند و آرام و خونسرد بودند. انگار هنوز صدای نازک‌شان در گوش‌مان است. از جنگ و گریزها و سفرهای‌شان برای‌مان می‌گفتند. باد به سینه می‌انداختند و زیرلب با ما شوخی می‌کردند. گاهی با لحن نجیب‌زاده‌ها از شجاعت‌شان داد سخن می‌دادند یا از لطف و سخاوت‌مندی ما تعریف و تمجید می‌کردند، یا با نهایت اشتیاق و سرسپردگی به خصایص عالی حاکم خود می‌بالیدند. قیافه‌ها، چشم‌ها و صداهای‌شان را به یاد می‌آوریم. درخشش ابریشم و آهن را دیگر بار به چشم می‌بینیم و جنبش‌های آرام آن جماعت شکوهمند و پرجلال و نظامی‌مسلک را. و انگار گرمای دوستانۀ دست‌های قهوه‌ای آن‌ها را هم دوباره حس می‌کنیم، دست‌هایی که بعد از فشردن کوتاه دست ما دوباره برمی‌گشتند و به دنبال قبضۀ سلاح می‌گشتند تا روی آن آرام بگیرند.»

دربارۀ جوزف کنراد، نویسندۀ کتاب «قصه‌های آشوب»
جوزف کنراد (Joseph Conrad)، متولد 1857 و درگذشته به سال 1924، داستان‌نویس و جستارنویس لهستانی – انگلیسی بود. از کنراد به‌عنوان یکی از پیشگامان مدرنیسم در ادبیات داستانی یاد می‌شود. او نثرنویسی چیره‌دست بود که با وارد کردن عناصری غیرانگلیسی به نثر انگلیسی سبک ویژۀ خود را در نثر انگلیسی خلق کرد.
کنراد نویسندۀ دریا و سرزمین‌های استعماری است و آثار او در مطالعات پسااستعماری بسیار مورد توجه بوده و از این منظر مورد تحلیل قرار گرفته‌اند.
آثار جوزف کنراد دستمایۀ اقتباس‌های سینمایی هم قرار گرفته‌اند. از جملۀ این اقتباس‌ها می‌توان به فیلم «اینک آخرالزمان» به‌کارگردانی فرانسیس فورد کاپولا اشاره کرد که اقتباسی از رمان معروف «دل تاریکی» کنراد است. البته کاپولا در اقتباس خود از این رمان، محیط و زمان رویدادها را تغییر داده و داستان جوزف کنراد را به متن وقایع جنگ ویتنام احضار کرده است.
از دیگر آثار جوزف کنراد می‌توان به کتاب‌های «لرد جیم»، «مأمور سری»، «مرز سایه»، «طوفان دریا» و «نوسترومو» اشاره کرد.

دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «قصه‌های آشوب»
کتاب «قصه‌های آشوب» با ترجمۀ نیما حضرتی در نشر نی منتشر شده است.
نیما حضرتی، متولد 1364، مترجم ایرانی است. از دیگر ترجمه‌های او می‌توان به کتاب‌های «آقای کوئین مرموز»، «حلقه: کمدی در سه پرده» و «آواز قو» اشاره کرد.