آرایش دشمن

کتاب «آرایش دشمن» اثر املی نوتومب
یک رمان کوتاه جنایی – روانشناختی. کتاب «آرایش دشمن»، با عنوان اصلی Cosmétique de lennemi، یک رمان جناییِ کوتاه و نامتعارف است که خواننده را با طنزی سیاه و موحش، از قلمرو واقعیت به قلمروِ تاریکی‌های درون آدمی می‌کشاند تا رویی پنهان و شریرانه از آدم‌های به‌ظاهر عادی و موقر و موجه را بنمایاند.
املی نوتومب در کتاب «آرایش دشمن»، از خلال قصه‌ای که با روایت ساده و ریتم پرشتاب و دیالوگ‌های سنجیده‌اش خواننده را به‌راحتی با خود همراه می‌کند و دنبال خود می‌کشاند، با پیچشی نرم، مسیر را از واقعیت عینی و معمولی به هزارتوهای رازآلود و خوفناک روانشناختی می‌کشاند و دلهره‌ای را به جان خواننده می‌اندازد که برآمده از مواجهۀ او با حقایقی مخوف و غیرقابل‌پیش‌بینی است.
کتاب «آرایش دشمن» رمانی کوتاه با پایانی غافلگیرکننده است. متن اصلی این رمان اولین بار در سال 2001 منتشر شده است.
کتاب «آرایش دشمن» دستمایۀ اقتباس‌های تئاتری و سینمایی هم قرار گرفته است.

مروری بر کتاب «آرایش دشمن»
مکان رویدادهای کتاب «آرایش دشمن» سالن انتظار یک فرودگاه است و شخصیت‌های اصلی این رمان، دو مرد هستند که با هم حرف می‌زنند.
سراسر کتاب «آرایش دشمن» مکالمۀ دو مرد با یکدیگر است و این رمان کوتاه، ساختاری دیالوگ‌محور دارد و قصه در آن با گفت‌وگوهای بین دو شخصیت اصلی روایت می‌شود.
یکی از شخصیت‌های اصلی سکتاب «آرایش دشمن» مردی موجه و موقر، به نام ژروم آنگوست، است. ژروم عازم سفری کاری است و خشمگین از تأخیر هواپیما در فرودگاه نشسته و کتاب می‌خواند.
شخصیت دیگر رمان، مردی ظاهراً علاف و بیکار، به نام تکستور تِکستل، است که سراغِ ژروم می‌رود و سرِ حرف را با او باز می‌کند. ژروم تمایلی به حرف زدن با تکستور ندارد اما تکستور اعتنایی به بی‌میلی او نمی‌کند و موذیانه به حرف زدن با او ادامه می‌دهد و این موقعیتی کُمیک و تا حدودی آبزورد را در کتاب «آرایش دشمن» ایجاد می‌کند؛ موقعیتی که هرچه پیش‌تر می‌رویم و تکستور بیشتر ژروم را به حرف می‌گیرد به‌جانب یک کمدی سیاه تمام‌عیار میل می‌کند و نیز واقعیت را به عرصۀ وهم می‌کشاند، به‌نحوی خواننده کم‌کم شک می‌کند که چقدر از آن‌چه می‌خواند شرحِ یک موقعیت عینی و واقعی و چقدر از آن، ماحصل اوهام و جنونی شیزوفرنیک است.
املی نوتومب در کتاب «آرایش دشمن» به‌خونسردی موقعیتی معمولی را به ورطه‌ای جنون‌آمیز می‌کشاند و فاجعه و جنایتی را عیان می‌کند که لاپوشانی شده است.
کتاب «آرایش دشمن» یک رمان کوتاه سهل‌وممتنع است که مخاطب را در پایان، غافلگیر می‌کند. املی نوتومب در این رمان کوتاه با مهارت دیالوگ را برای پیشبرد روایت به کار گرفته و وقایع را در قالب دیالوگ فشرده کرده و این‌گونه ضرباهنگی سریع به رمان داده است.
در بخشی از کتاب «آرایش دشمن» می‌خوانید:
«مرد غریبه پرسید:
"کتاب جالبی است؟"
ژروم با خودش گفت "بخشکی شانس! تو این وضعیت این مردک وراج هم حتماً باید موی دماغم می‌شد؟"
با حالتی که انگار می‌خواست بگوید "دست از سرم بردارید!" گفت:
"اوهوم..."
"خوش‌به‌حال‌تان! من که نمی‌توانم در مکان‌های عمومی مطالعه کنم."
آنگوست فکر کرد "به خاطر همین مزاحمِ آن‌هایی می‌شود که می‌توانند."
غریبه ادامه داد:
"از فرودگاه بیزارم. (ژروم با خود گفت: "من هم همین‌طور، و این‌بار حتی بیش‌تر از همیشه.") آدم‌های ساده‌لوح گمان می‌کنند آدم در فرودگاه با مسافر روبه‌رو می‌شود. چه اشتباه رمانتیکی! می‌دانید چه‌جور آدم‌هایی را می‌شود این‌جا دید؟"
ژروم، که کماکان وانمود می‌کرد مشغول خواندن است، گفت:
"مزاحم‌ها!"
غریبه، که این کنایه را به خود نگرفت، جواب داد:
"نه، کارمندهای ارشدی که به سفرهای کاری می‌روند. سفر کاری به‌قدری با سفر در تضاد است که نباید اسمش را سفر گذاشت و بهتر است به آن بگویند "نقل‌مکان تجار". به نظر شما این کلمه صحیح‌تر نیست؟"
آنگوست به خیال این‌که غریبه به خاطر حرف نابجایش عذرخواهی خواهد کرد، گفت:
"من هم دارم به سفر کاری می‌روم."
"نیازی به توضیح نیست آقا، کاملاً مشخص است."
ژروم غرید:
"بی‌نزاکت هم که هستید!"
از آن‌جایی که غریبه ادب را زیر پا گذاشته بود، ژروم هم تصمیم گرفت چنین حقی برای خودش قایل شود.
"سرکار آقا، چون پیداست متوجه نشده‌اید، باید عرض کنم که مایل نیستم با شما صحبت کنم."
غریبه با بی‌اعتنایی گفت:
"چرا؟"
"مشغول مطالعه‌ام."
"نه آقا."
"ببخشید؟"
"شما مطالعه نمی‌کنید. شاید گمان می‌کنید مشغول مطالعه هستید. این مطالعه نیست."
"خیلی خب، ببینید، من هیچ تمایلی به شنیدن نظرهای عمیق شما در خصوص مطالعه ندارم. شما اعصابم را به هم می‌ریزید. حتی اگر کتاب هم نمی‌خواندم، دلم نمی‌خواست با شما حرف بزنم."
"اگر کسی مشغول مطالعه باشد، آدم بلافاصله متوجه می‌شود. کسی که می‌خواند و به‌راستی می‌خواند این‌جا نیست. اما شما این‌جا بودید آقا."
"اگر بدانید چه‌قدر از این بابت متأسفم! به‌خصوص از وقتی شما آمدید."
"بله، زندگی پُر از همین نارضایتی‌هایی است که آن را نامعقول می‌کند. همین ناخشنودی‌های ناچیز خیلی بهتر از مسائل ماوراء‌الطبیعه پوچیِ هستی را نشان می‌دهند.»

دربارۀ املی نوتومب، نویسندۀ کتاب «آرایش دشمن»
بارونس فابین کلر نوتومب (Baroness Fabienne Claire Nothomb)، معروف به املی نوتومب (Amélie Nothomb)، متولد 1966، داستان‌نویس بلژیکیِ فرانسوی‌زبان است. او فرزند پاتریک نوتومب، دیپلمات بلژیکی، است و بخشی از زندگی‌اش، به‌واسطۀ شغل پدر، در ژاپن و چین و نیویورک و بنگلادش و برمه و بریتانیا و لائوس سپری شده است.
املی نوتومب از نویسندگان پُرکار و مشهور و پرفروش معاصر است و تقریباً سالی یک رمان منتشر می‌کند. از آثار او می‌توان به کتاب‌های «ترس‌ولرز»، «کتاب خواهران»، «ریش‌آبی»، «اسید سولفوریک»، «زندگی‌نامۀ گرسنگی»، «پدرکُشی»، «کشتی‌های هوایی»، «اولین خون» و «سفرِ زمستانی» اشاره کرد.

دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «آرایش دشمن»
کتاب «آرایش دشمن» با ترجمۀ مارال دیداری، همراه با مقدمه‌ای در معرفی املی نوتومب، در نشر چشمه منتشر شده است.
مارال دیداری، متولد 1363، مترجم ایرانی است. از ترجمه‌های او می‌توان به کتاب‌های «توفان» و «بی‌پناه» اشاره کرد.
از کتاب «آرایش دشمن» ترجمۀ فارسی دیگری هم منتشر شده که مترجم آن زیور ایزدپناه و ناشرش نشر قطره است.