پسران رویین

کتاب «پسران رویین» اثر سوِتلانا اَلکسیویچ
روایت‌هایی صریح، تلخ و دلخراش از تأثیر جنگ شوروی در افغانستان بر زندگی و روح‌ و روانِ مردمِ روسیۀ شوروی. کتاب «پسران رویین» سومین کتاب از پنج‌گانۀ «صداهایی از آرمانشهر» سوِتلانا اَلکسیویچ است.
سوِتلانا اَلکسیویچ در کتاب «پسران رویین»، همچون چهار کتاب دیگرِ پنج‌گانۀ «صداهایی از آرمانشهر»، مهارتش در روزنامه‌نگاری و گزارش‌نویسی را با شمّ ادبی و ذوق قصه‌پردازی درآمیخته و با نگاهی نقادانه و صریح و به‌دور از اغراق و سانتی‌مانتالیسم، به یکی از بحران‌ها و زخم‌های عمیق مردمِ تحت حکومت شوروی پرداخته و وجهی از چهرۀ حقیقی و ناخوشایندِ آرمانی را هویدا کرده که وعده‌هایی بزرگ و امیدبخش و عدالتخواهانه می‌داده و از دور دل می‌بُرده و بسیاری را شیفتۀ خود می‌کرده اما درواقع، جز مصیبت و وحشت و کُشتار و بگیر و ببند و جنون و نابودی و ویرانی، دستاورد دیگری نداشته است.
موضوع کتاب «پسران رویین» جنگ بیهوده و طولانی شوروی در افغانستان و پیامدهای فاجعه‌بار این جنگ برای مردم عادی‌ای است که همگی تحت زمامداری روسیۀ کمونیستی می‌زیستند.
کتاب «پسران رویین»، مثل پنج کتاب دیگر مجموعۀ «صداهایی از آرمانشهر»، انعکاس صدای خاموشان و بی‌صدایانی است که بازیچه و قربانی سیاست‌‌گذاری‌ها و تصمیم‌گیری‌های سیاست‌مداران و صاحبان قدرت می‌شوند و زندگی‌شان تباه می‌شود. این کتاب، یک تاریخ شفاهی است که تاریخ رسمی را به چالش می‌کشد و بر تاریک‌جاهای تاریخ، بر تاریخ مردم عادی، نور می‌تاباند.
متن اصلی کتاب «پسران رویین» اولین بار در سال 1989 منتشر شده است.

مروری بر کتاب «پسران رویین»
در سال 1979 شوروی نیروهای نظامی خود را به خاک افغانستان فرستاد و درگیر جنگی طولانی در آن کشور شد؛ جنگی که زندگی نسلی از پسران جوان را تباه و بسیاری از مادران و همسران آن پسران را داغدار کرد. کتاب «پسران رویین» دربارۀ همین جنگ است؛ دربارۀ پسرانی که به‌عنوان سرباز به افغانستان اعزام می‌شدند و آنهاشان که آنجا کشته می‌شدند، در تابوت‌هایی رویین و مُهر و موم شده، که اجازۀ گشودنشان به خانواده‌هاشان داده نمی‌شد، به شوروی بازگردانده و شبانه شبانه دفن می‌شدند و آنهاشان هم که زنده می‌ماندند کارشان به جنون و بحران‌های روانی می‌کشید و دیگر انگار عملاً زنده نبودند و زندگی نمی‌کردند و تعدادی‌شان هم در حالی به وطن خود بازمی‌گشتند که بدنشان ناقص شده بود.
حکومت شوروی، آن‌گونه که رسمش بود، اعزام سرباز به افغانستان برای جنگ را لاپوشانی می‌کرد. حرف زدن علنی از این جنگ و فجایع آن ممنوع بود و در روزنامه‌های رسمی نشانی از آن نبود. سوتلانا اَلکسیویچ اما در کتاب «پسران رویین» عمق فاجعۀ جنگ شوروی در افغانستان را، از زبان مردم عادی‌ای که یا خودشان در این جنگ حضور داشته‌اند یا عزیزی را در آن از دست داده‌اند، به تصویر می‌کشد.
در کتاب «پسران رویین» می‌بینیم که چطور آدم‌کشی برای سربازانی که در افغانستان می‌جنگیده‌اند به امری عادی بدل شده بوده است و آن سربازان چگونه از هر احساسی تهی و گویی بدل به سنگ شده بوده‌اند.
کتاب «پسران رویین» صدای مادری را منعکس می‌کند که وقتی می‌شنود فرزندش دارد سالم از جنگ برمی‌گردد، ذوق‌زده، به استقبال او می‌شتابد اما خود را با مردی غریبه مواجه می‌بیند که انگار دیگر همان آدم آشنایی نیست که وقتی او را ترک می‌کرده و به جنگ می‌رفته، بوده است. جنگ به جسم او آسیبی نزده اما روانش را متلاشی کرده و از او یک قاتل ساخته است و مادر، چندی بعد از بازگشت فرزندش از جنگ، می‌بیند که او را به‌جرم قتل دستگیر می‌کنند و این واقعه، مادر را شوکه می‌کند. مادر، خودش، به‌هوای اینکه فرزندش مرد شود، او را به سربازی فرستاده بوده و حالا فرزندی روان‌گسیخته و قاتل تحویل گرفته است.
کتاب «پسران رویین» روایت نگاه‌ها و قلب‌های تهیِ بازگشتگان از جنگ است و روایت داغِ مادران و زنانی که فرزندان و شوهران جوان خود را در جنگ شوروی در افغانستان از دست داده‌اند.
کتاب «پسران رویین» روایت تن‌ها و روان‌های ناقص و متلاشی شده براثر جنگ است و روایت خشونتی که جنگ شوروی در افغانستان عامل آن بود.
کتاب «پسران رویین» روایت سربازانی است که در افغانستان از گیر آوردن یک سیگار امریکایی بال درمی‌آورده‌اند؛ روایت سربازانی که در روزنامه‌های روسی چیزی از آن‌چه در افغانستان داشته بر سرشان می‌آمده نمی‌یافته‌اند؛ روایت سربازانی که گویی به قعرِ هذیان و کابوس و فراموشی پرتاب شده‌ بوده‌اند.
کتاب «پسران رویین» همچنین روایت پرستارانِ شاهد تبعات جنگ شوروی در افغانستان و روایت افسرانی است که درگیر این جنگ بوده‌اند.
کتاب «پسران رویین»، از خلال ارائۀ روایتی مستند و چندصدایی از تأثیرات جنگ افغانستان بر زندگی مردم تحت حاکمیت شوروی، تصویری از حکومت‌های خودکامه‌ای به دست می‌دهد که برای منافع خود، شهروندانشان را نابود می‌کنند.
کتاب «پسران رویین» برای سوتلانا الکسیویچ دردسرهایی هم به بار آورد. کسانی به‌خاطر این کتاب از او شکایت کردند و او را به دادگاه کشاندند، که شرح این ماجرا نیز در بخشی از این کتاب آمده است.

دربارۀ سوِتلانا اَلکسیویچ، نویسندۀ کتاب «پسران رویین»
سوِتلانا آلکساندرونا اَلکسیویچ، متولد 1948، روزنامه‌نگار تحقیقی، جُستارنویس و مورخ شفاهی اهل بلاروس و برندۀ جایزۀ نوبل ادبیات سال 2015 است. او اولین روزنامه‌نگار برندۀ جایزۀ نوبل ادبیات است.
از آثار الکسیویچ، گاه با عنوان «ادبیات مستند» یاد شده است. او در آثارش از تأثیر وقایع مهمّ تاریخی بر زندگی روزمرۀ مردم عادی می‌نویسد و صداهای آدم‌های مختلفی از مردم عادی را، که به‌نحوی در یک واقعۀ تاریخی درگیر شده‌اند، بازتاب می‌دهد. آثار الکسیویچ درواقع گزارش‌های مستندِ چندصدایی هستند که تکنیک‌های قصه‌نویسی در آن‌ها به کار رفته است.
الکسیویچ در پنج‌گانۀ «صداهایی از آرمانشهر» به چند رویداد مهم در تاریخ اتحاد جماهیر شوروی و تأثیر این رویدادها بر زندگی مردم عادیِ تحت حاکمیت شوروی می‌پردازد. کتاب «پسران رویین»، چنانکه پیش‌تر نیز اشاره شد، سومین کتاب این پنج‌گانه است.
چهار کتاب دیگر پنج‌گانۀ «صداهایی از آرمانشهر» عبارتند از: «جنگ چهره‌ی زنانه ندارد»، «آخرین شاهدان»، «نیایش چرنوبیل: رویدادنامه‌ی آینده» و «زمان دست‌دوم».

دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «پسران رویین»
کتاب «پسران رویین» با ترجمه و مقدمۀ عبدالمجید احمدی در نشر چشمه منتشر شده است.
عبدالمجید احمدی، متولد 1363، مترجم ایرانی است. از ترجمه‌های او می‌توان به کتاب‌های «جنگ چهره‌ی زنانه ندارد»، «زمان دست‌دوم» و «استنطاق: مشروح بازجویی‌های داستایفسکی در زندان تزار» اشاره کرد.
از کتاب «پسران رویین» ترجمۀ فارسی دیگری هم، با عنوان «پسرانی از جنس روی»، موجود است که مترجم آن ابوالفضل الله‌دادی و ناشرش انتشارات نگاه است.