ریشه های انقلاب روسیه - 1917-1861

کتاب «ريشه‌هاي انقلاب روسيه» نوشت? آلن وود
پژوهشي در تاريخ انقلاب روسيه و ريشه‌هاي وقوع اين انقلاب. کتاب «ريشه‌هاي انقلاب روسيه: 1861 - 1917»، با عنوان اصلي The Origins of the Russian Revolution, 1861–1917، کتابي است که در آن تاريخ انقلاب روسيه و زمينه‌هاي وقوع آن مورد بررسي و تحليل قرار گرفته است.
آلن وود در کتاب «ريشه‌هاي انقلاب روسيه» بر آن است که نشان دهد انقلاب روسيه ريشه‌دار در مجموعه‌اي از تحولات فکري، اجتماعي، سياسي و اقتصادي‌اي بود که از پس از سال 1861 در روسيه پديد آمد و وقايعي را رقم زد که به انقلاب اکتبر 1917 انجاميد.
متن اصلي ويراست نخست کتاب «ريشه‌هاي انقلاب روسيه» اولين بار در سال 1987 منتشر شده است.

مروري بر کتاب «ريشه‌هاي انقلاب روسيه»
آلن وود در کتاب «ريشه‌هاي انقلاب روسيه» سرآغاز رويدادها و تحولاتي را که روسيه را گام‌به‌گام به وقوع انقلاب نزديک‌تر کردند، در سال 1861، يعني سالي مي‌داند که، به‌فرمان آلکساندر دوم، سرف‌داري در روسيه ملغي شد.
در کتاب «ريشه‌هاي انقلاب روسيه» مجموع? عوامل اجتماعي و سياسي و اقتصادي انقلاب روسيه، در باز? زماني‌اي که موضوع اين کتاب است، مورد بررسي و تحليل قرار مي‌گيرند.
آلن وود در کتاب «ريشه‌هاي انقلاب روسيه» نظام امپراتوري روسيه و تضادها و تناقض‌هاي آن را بررسي و تحليل مي‌کند، به اصلاحات اداري بين سال‌هاي 1861 تا 1881 در روسي? تزاري مي‌پردازد، از ظهور خلق‌گرايي انقلابي در روسيه، در همان باز? زماني، سخن مي‌گويد، سنت انقلابي در اين کشور را بررسي مي‌کند، ريشه‌هاي مارکسيسم روسي را مي‌کاود، به توسع? صنعتي در روسي? اواخر قرن نوزدهم تا سال 1905 مي‌پردازد، قيام 1905 در روسيه و سرکوب اين قيام را مورد بررسي قرار مي‌دهد، استقرار سياست مشروطه در روسيه را زير ذره‌بين مي‌گذارد و نقش هم? اين عوامل و همچنين عواملي ديگر در انقلاب روسيه را نشان مي‌دهد.
کتاب «ريشه‌هاي انقلاب روسيه» از پيش‌گفتار ناشر انگليسيِ مجموعه‌اي که اين کتاب هم جزوي از آن است، پيش‌گفتارهاي نويسنده بر ويراست‌هاي دوم و سوم اين کتاب، توضيح او درباب ضبط اعلام روسي و تاريخ در اين کتاب، گاه‌شمار وقايع مربوط به کتاب، معرفي شخصيت‌هايي که در رابطه با انقلاب روسيه و ريشه‌هاي آن حائز اهميت هستند، اصطلاح‌نامه، نقشه‌هاي مرتبط با موضوع کتاب و هفت فصلِ تنظيم شده در دو بخش، با عنوان‌هاي «تحليل» و «ارزيابي»، تشکيل شده است.
فصل‌هاي هفت‌گان? کتاب «ريشه‌هاي انقلاب روسيه» عبارتند از: «مقدمه»، «استبداد و مخالفانش»، «اصلاحات و ارتجاع»، «شورش و قانون اساسي»، «جنگ و انقلاب فوريه»، «قدرت دوگانه و انقلاب اکتبر» و «تفسير و نتيجه‌گيري».
در بخشي از مقدم? نويسنده بر ويراست سوم کتاب «ريشه‌هاي انقلاب روسيه» مي‌خوانيد: «انقلاب 1917 روسيه را شايد بتوان مهم‌ترين رويداد تاريخ سياسي قرن بيستم به شمار آورد که هنوز پژواک آن در قرن بيست‌ويکم به گوش مي‌رسد. جان ريد، روزنامه‌نگار امريکايي که خود از نزديک شاهد انقلاب بود، گزارش مشهورش را از آن رويدادها در کتابي به نام ده روزي که دنيا را تکان داد به انتشار رساند. اين انقلاب چنان تلاطمي ايجاد کرد که از طنينش هنوز گنبد گيتي پرصداست. 85 سال پس از آن روزگار (در زمان نگارش اين کتاب) هنوز مي‌توان اثرات مستقيم و غيرمستقيم موجي را که در 1917 از دامن? آتشفشان روسيه به راه افتاد بر طيف وسيعي از مسائل سياسي، اقتصادي، ايدئولوژيک، ديپلماتيک و نظامي در سطح جهان مشاهده کرد. با پايان جنگ سرد و به‌خصوص در پي وقايع 11 سپتامبر 2001 در نيويورک و واشينگتن، رهبران جهان در قياس با پيشينيان خود شايد با مسائل و دغدغه‌هاي متفاوتي روبه‌رو باشند؛ با اين حال، درک علل، وقايع و عواقب انقلاب روسيه هنوز نه‌فقط به لحاظ تاريخي جالب‌توجه است، بلکه از حيث فهم آگاهان? جهان سياسي که در آن زندگي مي‌کنيم نيز بسيار مهم است، جهاني که اتحاد شوروي سابق – دولت و جامع? زاد? آن انقلاب – در ساختن آن نقشي حياتي داشته است.
موضوع اين کتاب به بررسي ريشه‌ها و شرح وقايع انقلاب، از زمان الغاي سرف‌داري در 1861 تا افتادن قدرت سياسي در دست بلشويک‌ها و تأسيس اولين دولت شورايي در اکتبر 1917، محدود است. چرا بايد بررسي انقلاب 1917 را از 1861 آغاز کرد؟ لزوماً به معني موافقت با ديدگاه مارکسيستي – لنينيستي از تاريخ نخواهد بود اگر اين عقيد? لنين را بپذيريم که خاستگاه‌هاي انقلاب را مي‌توان در قوانين نابسنده و ناکارآمدي جست که به‌موجب آن سرف‌داري در 1861 ملغي شد. برنام? سردرگم و ذاتاً متناقضِ اصلاحات اداري که به دنبال "قانون الغاي سرف‌داري" به اجرا درآمد، نيروهاي اجتماعي، سياسي و فکري جديدي در روسيه پديد آورد، اما اين نيروها نيز در چارچوب سياسيِ صلب حکومتي مطلقه و استبدادي محصور شده بودند. تاريخ به کنار، بر حسب قوانين فيزيک اگر فشار بخار درون ظرفي صلب، اتساع‌ناپذير، نامعطف و فاقد سوپاپ اطمينان دائماً افزايش يابد، ناگزير انفجاري رخ خواهد داد و ظرف متلاشي خواهد شد. در چند ده? منتهي به 1917 هرکسي مي‌توانست آن فشارها و نيروهاي مهلک، برخي خفته و برخي فعال، را به چشم ببيند و احساس کند. انقلاب، چه براي حکومت استبدادي و چه براي مخالفان، همواره امکاني بالقوه‌موجود بود.»

دربار? آلن وود، نويسند? کتاب «ريشه‌هاي انقلاب روسيه»
آلن وود (Alan Wood)، متولد 1943، مورخ و پژوهشگر تاريخ انقلاب روسيه است. او همچنين مؤسس و سردبير مجل? SIBIRICA است.
از آثار آلن وود مي‌توان به کتاب‌هاي «استالين و استالينيسم» و «امپراتوري رومانوف» اشاره کرد.

دربار? ترجم? فارسي کتاب «ريشه‌هاي انقلاب روسيه»
کتاب «ريشه‌هاي انقلاب روسيه: 1861 - 1917» با ترجم? فرناز فرشاد و همراه با يادداشتي از بابک محقق، ويراستار ترجم? کتاب‌هاي مجموع? «کارگاه تاريخ» نشر ني، که کتاب «ريشه‌هاي انقلاب روسيه» هم جزوي از آن است، در نشر ني منتشر شده است.
فرناز فرشاد، متولد 1361، مترجم ايراني است. از ترجمه‌هاي او مي‌توان به کتاب «خانه‌هاي مدرن: آشنايي با خانه‌هاي مدرن و معمارانشان» اشاره کرد.