یادداشت های زیرزمینی

معرفی رمان یادداشت ‌های زیرزمینی

یک رمان روان‌شناختی و فلسفیِ کلاسیک درباب تحقیر و رنج و طردشدگی و در نقد جبرگرایی و عقل‌گرایی افراطی و ایدئولوژی‌های آرمانشهری. یادداشت‌های زیرزمینی، با عنوان اصلی Записки изъ подполья، از آثار مهم و مطرح داستایفسکی و از شاهکارهای کلاسیک ادبیات قرن نوزدهم روسیه است.
متن اصلی کتاب یادداشت‌های زیرزمینی داستایفسکی اولین بار در سال 1864 منتشر شده است. این رمان بر متفکران و هنرمندان و نویسندگان مختلفی از جمله مارتین اسکورسیزی در فیلم «راننده‌تاکسی»، فرانتس کافکا در رمان «مسخ» و فلسفۀ فریدریش نیچه تأثیر گذاشته است.

دربارۀ رمان یادداشت ‌های زیرزمینی

راوی و شخصیت اصلی یادداشت‌های زیرزمینی داستایفسکی مردی بی‌نام و ساکن سن پترزبورگ است که در تاریخ ادبیات به «مرد زیرزمینی» معروف شده است. رمان به‌صورت روایت اول‌شخص و مونولوگ این شخص روایت می‌شود.
مرد زیرزمینیِ رمان یادداشت‌های زیرزمینی در این رمان از افکار و اندیشه‌های خود سخن می‌گوید که در تقابل با ایدئولوژی‌های آرمانشهری و جبرگرایی و عقل‌گرایی افراطی قرار دارد. راوی همچنین در این رمان داستان‌هایی از زندگی خود را تعریف می‌کند که حالتی اعترافی دارند و از نقاط تاریک شخصیت او پرده برمی‌دارند.
راوی یادداشت‌های زیرزمینی یک انسان مطرود و تحقیرشده است؛ مردی تنها و منزوی و درگیر با خاطراتی که بیانگر افکار او و عقده‌ها و تنش‌های روحی‌اش هستند. او از تحقیر و تخریب خود نیز ابایی ندارد و بی‌تعارف از پلیدی‌ها و عقده‌ها و ضعف‌هایش سخن می‌گوید و آن‌ها را روی دایره می‌ریزد.
در کتاب یادداشت‌های زیرزمینی مثل تمام آثار داستایفسکی سخن از پیچیدگی‌ها و تضادهای درونی آدمی و تاریک‌جاهای روح انسان است و سخن از اینکه انسان پیچیده‌تر از آن است که بتوان او را به فرمول‌هایی فلسفی و علمی و آرمانشهری تقلیل داد.
یادداشت‌های زیرزمینی همچنین تصویری از نظام اجتماعی و سلسله‌مراتبی روسیۀ قرن نوزدهم در دورانی که داستایفسکی در آن زندگی می‌کرد به دست می‌دهد.
کتاب یادداشت‌های زیرزمینی فیودور داستایفسکی با ترجمۀ بابک شهاب در انتشارات وال منتشر شده است.

بخشی از رمان یادداشت ‌های زیرزمینی

«من بیمارم... من آدم بدسرشتی هستم، آدمی نفرت‌آورم. به‌گمانم کبدم بیمار است. هرچند از بیماری‌ام هیچ نمی‌دانم و یقین ندارم که چه بیماری‌ای دارم. من در پی درمان نیستم و تا امروز هم تن به مداوا نداده‌ام، هرچند طبیب‌ها را شایستۀ احترام می‌دانم. از اینها گذشته، بی‌نهایت خرافاتی نیز هستم، یا دست‌کم به آن میزان که علم پزشکی را سزاوار تکریم بدانم (آن‌قدری سواد دارم که به خرافه‌پرستی نگروم و باز خرافاتی‌ام). اما بی‌میلی‌ام به درمان فقط از سر کینه‌توزی است. این را احتمالاً درک نکنید، اما خودم می‌دانم؛ و طبیعتاً نمی‌توانم به شما بفهمانم که در صورت خودداری‌ام از درمان آتش کینه‌توزی‌ام دامن چه کسی را خواهد گرفت. من به‌خوبی می‌دانم که با پس‌زدن طبیب‌ها، نمی‌توانم آب ایشان را گِل کنم و بهتر از هرکسی می‌دانم که تنها بازندۀ این بازی خودم هستم و بس. با این‌همه، تنها دلیل روگردانی‌ام از معالجه، کینه‌توزی‌ام است. می‌گویید کبدم بیمار است؟ خُب، باشد! آرزو می‌کنم از این هم ناخوش‌تر بشود!»

دربارۀ فیودور داستایفسکی، نویسندۀ رمان یادداشت ‌های زیرزمینی

فیودور میخائیلوویچ داستایفسکی (Фёдор Михайлович Достоевский)، متولد 1821 و درگذشته به سال 1881، نویسندۀ روس بود. از داستایفسکی به‌عنوان یکی از بزرگترین رمان‌نویسان دنیا یاد می‌شود. او از بزرگترین نویسندگان دورانی از تاریخ ادبیات روسیه است که به عصر طلایی ادبیات این کشور موسوم است.
داستایفسکی نویسنده‌ای چیره‌دست در شخصیت‌پردازی است. او همچنین در آثارش به طرح مسائلی اساسی پرداخته که انسان همیشه با آن‌ها درگیر است. آثار او تصویرگر پیچیدگی‌ها، تضادهای درونی و اضطراب‌های بشری و کشمکش انسان با بحرانهای هستی‌شناختی و وجودی‌اند.
آثار داستایفسکی همچنین با آینده‌نگری به پیدایش نظام‌های توتالیتر قرن بیستم هشدار داده‌اند. با خواندن آثار او تصویری از مسائل اجتماعی روسیۀ قرن نوزدهم نیز به دست می‌آوریم.
چهار رمان «جنایت و مکافات»، «ابله»، «شیاطین» و «برادران کارامازوف» را شاهکارهای فیودور داستایفسکی می‌دانند. «شب‌های روشن»، «رویای عموجان»، «نازنین»، «یادداشت‌های زیرزمینی»، «تمساح» و «یک اتفاق مسخره» از دیگر آثار داستانی او هستند.
داستایفسکی همچنین روزنامه‌نگاری چیره‌دست بود و مدتی ماهنامه‌ای فلسفی، ادبی، اقتصادی و سیاسی با عنوان «زمان» را سردبیری می‌کرد.
از داستایفسکی غیر از رمان و داستان کوتاه، ترجمه و آثاری غیرداستانی هم به‌‌جا مانده است.

رمان یادداشت‌ های زیرزمینی برای چه مخاطبانی مناسب است؟

خواندن یادداشت‌های زیرزمینی را به همۀ علاقه‌مندان ادبیات داستانی، خصوصاً علاقه‌مندان داستان‌های کلاسیک روسی، پیشنهاد می‌کنیم.