سرگذشت هکلبری فین

کتاب «سرگذشت هکلبری فین» اثر مارک توین
رمانی شیرین و پُرماجرا دربارۀ امریکای قرن نوزدهم، تبعیض نژادی، رفاقت، نیکی و بدی، فقر و ثروت و خشونت و حقه‌بازی. کتاب «سرگذشت هکلبری فین»، با عنوان اصلی Adventures of Huckleberry Finn، یکی از محبوب‌ترین و شیرین‌ترین آثار کلاسیک ادبیات جهان است.
در کتاب «سرگذشت هکلبری فین» همراه مارک توین شوخ‌طبع و شخصیت‌های مخلوق او در امریکای قرن نوزدهم سفر می‌کنیم.
اهمیت کتاب «سرگذشت هکلبری فین» در تاریخ رمان تا آن‌جاست که ارنست همینگوی بزرگ در ستایش آن می‌گوید: «تمام ادبیات امروزی امریکا از یک کتاب به نام "سرگذشت هکلبری فین" سرچشمه می‌گیرد. این بهترین کتاب ماست. همۀ آثار امریکایی از این کتاب سرچشمه می‌گیرد. پیش از آن چیزی نبود و پس از آن هم چیزی به آن خوبی نیامد».
متن اصلی کتاب «سرگذشت هکلبری فین» اولین بار در سال 1884 در بریتانیا و در سال 1885 در امریکا منتشر شده است.
کتاب «سرگذشت هکلبری فین» دستمایۀ اقتباس‌های سینمایی و تلویزیونی مختلفی قرار گرفته است. در یکی از اقتباس‌های سینمایی قدیمی از این رمان، میکی رونی، بازیگر سرشناس و قدیمی امریکایی، نقش هک فین، راوی و شخصیت اصلی این رمان، را بازی می‌کند.
براساس کتاب «سرگذشت هکلبری فین» دو سریال انیمیشن ژاپنی هم ساخته شده که یکی از آن‌ها از تلویزیون ایران پخش شده است.
کتاب «سرگذشت هکلبری فین» الهام‌بخش آثاری ادبی و موسیقایی هم بوده و با الهام از آن، در قرن بیست‌و‌یکم، دو رمان به‌نام‌های «فین» و «جیمِ من» نوشته شده است.

مروری بر کتاب «سرگذشت هکلبری فین»
مارک توین در کتاب «سرگذشت هکلبری فین» ما را با قایقی که هک و جیم، دو شخصیت اصلی این کتاب، بر آن سوارند بر رودخانۀ می‌سی‌سی‌پی و کرانه‌های آن می‌گرداند و این‌گونه تصویری نقادانه از امریکای قرن نوزدهم و به‌ویژه نژادپرستی و تبعیض نژادی در آن دوره به دست می‌دهد.
هک، راوی کتاب «سرگذشت هکلبری فین»، پسرکی ا‌ست عامی و فقیر و بازیگوش و زبر و زرنگ که همراه جیم، بردۀ سیاهپوستِ فراری، سوار بر قایق، بر رودخانۀ می‌سی‌سی‌پی سفر می‌کند.
مارک توین، با انتخاب هک به‌عنوان راویِ کتاب «سرگذشت هکلبری فین»، خواننده را هرچه بیشتر به این پسرک نزدیک می‌کند و نیز یک نَقلِ جذاب و ماهرانه و مفرح را به ادبیات داستانی جهان هدیه می‌دهد.
هک از دست پدرش، مردی میخواره و خشن که او را جایی محبوس کرده، گریخته و در این گریز، جیم هم با او همراه می‌شود. آن دو، حین فرار، سر از جاهای مختلف درمی‌آورند و با آدم‌ها و ماجراهای گوناگونی مواجه می‌شوند و توین، از خلال نقل ماجراهای این زوج جذاب، به نقد جامعۀ امریکا در دوره‌ای که وقایع کتاب «سرگذشت هکلبری فین» در آن روی می‌دهد، می‌پردازد.
مارک توین در کتاب «سرگذشت هکلبری فین» پتۀ جنوبِ امریکای قرن نوزدهم را، که غرق در تعصب و برده‌داری و تبعیض و اختلاف طبقاتی است، بر آب می‌اندازد. او در این رمان، با خلق هکلبری فینِ یاغی و شوخ و شیطان و بازیگوش و ماجراجو، یکی از آن‌ وصله‌های ناجوری‌ را به ادبیات جهان هدیه می‌دهد که حضورشان پرده از ناجوریِ چیزهایی که جور نمایانده می‌شوند برمی‌دارد.
کتاب «سرگذشت هکلبری فین» یکی از اولین آثار ادبیات امریکایی است که به زبان انگلیسی بومی نوشته شده است.
نجف دریابندری در مقدمه‌اش بر ترجمۀ فارسی کتاب «سرگذشت هکلبری فین»، این کتاب را رمانی می‌داند که در آن زبان عامیانه «به‌ صورت یکی از شیوه‌های عالی نثر انگلیسی درمی‌آید.» دریابندری آن‌گاه دربارۀ این شیوه می‌نویسد: «اساس این شیوه سادگی و انطباق‌پذیری است، و رابطۀ مستقیم با حواس انسانی، و وفاداری به اشکال و تصویرهای زبان زندۀ مردم.»
یکی از دلایل توجه فراوان به کتاب «سرگذشت هکلبری فین» در امریکا، نقشی است که این رمان در تغییر مسیر ادبیات کودکان ایفا کرده است. توین در کتاب «سرگذشت هکلبری فین» تصویری ملموس از دوران کودکی ارائه می‌دهد و ما را با خود به عمق تجربۀ کودکی و احساسات کودکانه می‌برد.
کتاب «سرگذشت هکلبری فین» از زمان انتشار تاکنون همواره موضوع مطالعۀ منتقدان ادبی بوده است.

دربارۀ مارک توین، نویسندۀ کتاب «سرگذشت هکلبری فین»
سموئل لنگهورن کلمنس (Samuel Langhorne Clemens)، ملقب به مارک توین (Mark Twain)، قصه‌نویس، طنزپرداز، روزنامه‌نگار و سخنران مشهور امریکایی قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم بود. توین در سال 1835 در میسوری به دنیا آمد. او مردی ماجراجو، شوخ‌طبع و اهل سفر بود و همۀ این ویژگی‌ها را در آثارش نیز می‌توان دید. در نوجوانی مدتی در چاپخانۀ روزنامه‌ای که برادر بزرگش آن را می‌گرداند به حروفچینی پرداخت و کم‌کم خودش وارد کار نوشتن و روزنامه‌نگاری شد. مدتی برای سرمایه‌گذاری در معادن نقره به غرب امریکا رفت و دمخور شدن با معدنچیان و ولگردها و ماجراجویان، قریحۀ طنز و داستانسرایی او را بیشتر پرورش داد. در سال 1862 نام مارک توین را روی خود گذاشت. این نام، چنانکه نجف دریابندری در مقدمه‌اش بر ترجمۀ کتاب «سرگذشت هکلبری فین» توضیح داده است، نامی بوده برگرفته از اصطلاحی رایج در میان ملوانان.
توین سالهایی از جوانی‌اش را به نوشتن گزارش برای روزنامه‌ها پرداخت. سفر و تجربۀ زیسته و دمخور بودن با آدم‌های مختلف و نیز نوشتن برای روزنامه‌ها او را به‌تدریج به نویسنده‌ای پخته با دیدی ژرف به جهان و انسان بدل ‌کرد؛ نویسنده‌ای که بعدها یکی از بزرگترین و تأثیرگذارترین نویسندگان امریکا شد و نویسندگان بزرگ امریکایی قرن بیستم زبان به تحسین‌اش گشودند.
مارک توین با رمان «ماجراهای تام سایر» به شهرت رسید و بعد از آن، تا پایان قرن نوزدهم، دوران طلایی شکوفایی و خلاقیت ادبی خود را از سر گذراند و مهمترین آثارش را خلق کرد. اما زندگی با او سرِ سازگاری نداشت. از دست دادن زن و فرزند و مسائل مالی، کامِ توین را تلخ کرد و او را به افسردگی کشاند.
مارک توین در سال 1910 درگذشت. در اواخر عمر به نوشتن زندگی‌نامه‌اش پرداخت اما وصیت کرد که این کتاب تا صد سال بعد از مرگش منتشر نشود. خودزندگی‌نامۀ مارک توین بنا به همین وصیت در سال 2010 برای نخستین بار به چاپ رسید. توین مقالاتی هم دربارة تله‌پاتی نوشته است.
آثار مارک توین تصویرگر امریکایی است که تازه دارد در معرض صنعتی‌شدن قرار می‌گیرد. اما آنچه شهرت جهانی برای این نویسنده به بار آورده توانایی‌اش در فرا رفتن از مرزهای بومی و زمانی و طرح مسائل عام و بنیادین و همیشگی بشری است. او در قصه‌های خود، ضمن روایت زندگی امریکایی و ترسیم جامعه و مردم امریکا در اواخر قرن نوزدهم، مسائلی را پیش می‌کشد که انسان همیشه و در همه‌جا با آنها مواجه است و از همین‌رو قصه‌های توین هنوز هم خواندنی و جذابند.
از آثار مارک توین که به فارسی ترجمه شده‌اند می‌توان به «ماجراهای تام سایر»، «شاهزاده و گدا»، «بیگانه‌ای در دهکده»، «زندگی بر روی میسی‌سیپی»، «شانس» و «ویلسون کله‌پوک (و دوقلوهای شگفت‌انگیز)» اشاره کرد.

دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «سرگذشت هکلبری فین»
کتاب «سرگذشت هکلبری فین» با ترجمۀ نجف دریابندری و مقدمه‌ای خواندنی از او، در انتشارات خوارزمی منتشر شده است. گفتنی است که ترجمۀ این رمان، همچون ترجمۀ دریابندری از رمان «بازماندۀ روز» کازوئو ایشی‌گورو، یکی از نمونه‌های شاخص ترجمۀ ادبی و از بهترین و هنرمندانه‌ترین ترجمه‌های نجف دریابندری است.
نجف دریابندری، متولد 1308 در آبادان و درگذشته به سال 1399، از سرآمدان ترجمه در ایران و مترجم آثار متنوعی در زمینۀ ادبیات و فلسفه و هنر بود.
دریابندری همچنین مقاله‌نویسی آگاه به چم‌وخم نثر و زبان فارسی بود. ترجمه‌ها و نوشته‌های او نمونه‌هایی درخشان از نثر معاصر فارسی‌اند. دریابندری در سال‌های پیش از انقلاب مدتی به‌عنوان سردبیر در مؤسسۀ انتشارات فرانکلین مشغول به کار بود و مدتی هم برای تلویزیون ملی ایران متن فیلم‌های خارجی را ترجمه می‌کرد. بعد از انقلاب اما به‌طور تمام‌وقت به ترجمه و نوشتن پرداخت. او به‌مناسبت ترجمۀ آثار ادبی امریکایی به زبان فارسی جایزۀ تورنتون وایلدر را از دانشگاه کلمبیا گرفته است. دریابندری همسر فهیمه راستکار، دوبلور چیره‌دست و مشهور ایرانی و بازیگر سینما و تلویزیون، بود.
از دیگر ترجمه‌های نجف دریابندری می‌توان به کتاب‌های «وداع با اسلحه»، «پیرمرد و دریا»، «رگتایم»، «معنی هنر»، «گور به گور»، «تاریخ فلسفۀ غرب» و «متفکّران روس» و از تألیفات او می‌توان به کتاب‌های «درد بی‌خویشتنی» و «کتاب مستطاب آشپزی» (نوشته‌شده با همکاری فهیمه راستکار) اشاره کرد.