زیر کوه آتشفشان

کتاب «زیر کوه آتشفشان» اثر مالکولم لاوری
روایت رستگاری و داستانی که آن را رمان اخلاقی نامیده‌اند. کتاب «زیر کوه آتشفشان» از رمان‌های شاخص ادبیات انگلستان در قرن بیستم است و از آثار برجسته مالکولم لاوری به شمار می‌رود.
کتاب «زیر کوه آتشفشان» اولین‌بار در سال 1947 منتشر شد. این رمان را یکی از درخشان‌ترین آثار ادبی درباره وضعیت انسان دانسته‌اند.
در رمان «زیر کوه آتشفشان» روایتی درخشان از رستگاری، عذاب الهی و نقش و عاملیت انسان برای رسیدن به رستگاری به دست داده شده است.

مروری بر کتاب «زیر کوه آتشفشان»
ماجراهای رمان «زیر کوه آتشفشان» مربوط به سال 1938 است و نکته قابل توجه این است که سیر وقایع داستان تنها به یک روز مربوط است. زمینه وقایع داستان هم مکزیک است.
روایت داستان مدام به گذشته برمی‌گردد. با رفت و برگشت به گذشته و اکنون، تصویری از عواطف و روحیات شخصیت‌های داستان ترسیم می‌شود. در رمان «زیر کوه آتشفشان» با زندگی شخصیتی با نام جئوفری فیرمین روبروییم که کنسول انگلیس در یکی از شهرهای مکزیک است.
او که شخصیت اصلی رمان «زیر کوه آتشفشان» است به الکل اعتیاد دارد و زن امریکایی‌اش با نام ایوون از او جدا شده است. اما جئوفری همچنان زن را آزار می‌دهد و ایوون هم به اجبار نیرویى درونى پیش او بازگشته است با این امید که زندگى را از سر گیرند و جئوفرى از این طریق اصلاح شود.
علاوه بر این دو، دو شخصیت دیگر هم در کتاب «زیر کوه آتشفشان» حضور دارند: هیو برادر ناتنى جئوفرى و کوچک‏تر از وى، و نیز یک فرانسوى آواره‏ به نام ژاک لارل، از دوستان قدیمی جئوفرى.
همان‌طور که صالح حسینی، مترجم کتاب «زیر کوه آتشفشان»، در یاددداشت ابتدایی‌اش نوشته، آنچه در این رمان رخ می‌دهد این است که جئوفرى و هیو و ایوون کل روز را در گشت و گذار و سوار شدن به اتوبوس و سرکشى به بازار و کارهایی این چنینی مى‏گذرانند. هیو و ایوون اغلب اوقات با هم‏اند و جئوفرى هم بیشتر اوقات تک و تنها است. در نهایت هیو و ایوون، جئوفرى را گم مى‏کنند. جئوفرى به کانتینا (نوشگاه) دیگرى مى‏رود و آخر سر نیز یکى از پلیس‏هاى محلى او را مى‏کشد. تمام این اتفاقات به همراه بازگشت‏هاى مکرر به زندگى گذشته آدم‏هاى داستان و به دل گفتن‏ها و عواطف آنان و همین‏طور هم تصاویر مکزیک، با خیالات و توهمات هذیانىِ پدید آمده از خوردن مسکال نیز بسط داده مى‏شود.
نویسنده کتاب «زیر کوه آتشفشان» در ابتدای اثر چند نقل قول آورده است که یکی از «آنتیگونه» سوفوکلس است که ناظر به شکوهمندى و عظمت انسان است و در عین حال بیچارگى و زبونى وى در برابر مرگ. سرلوحه دوم از «وفور فیض براى سرخیل گناهکاران» نوشته جان بانیان است که ناظر به رستگارى آدمى است. سرلوحه سوم از گوته است ناظر به فراروى و عروج، که آن هم موید رستگارى می‌تواند باشد.
منتفدان کتاب «زیر کوه آتشفشان» را رمان اخلاقى نامیده‏اند و مطابق با این طرز تلقى در پنج ساحت به بررسى آن پرداخته‌اند: مرتبه زمینى، مرتبه انسانى، مرتبه سیاسى، مرتبه جادویى و مرتبه مذهبى. مترجم کتاب در موخره اثر به این وجوه رمان پرداخته است. او در بخشی از متن موخره کتاب نوشته که در این رمان به این موضوع پرداخته شده که اگر انسان رستگاری را بخواهد می‌تواند نجات پیدا کند. اما اگر از تلاش دست بکشد و به رستگاری پشت کند خود را با سر به دوزخ انداخته است.
مترجم کتاب «زیر کوه آتشفشان» همچنین در توضیحات ابتدایی کتاب نوشته که این رمان پر است از عبارات و تعابیر و جملات اسپانیولی و در مواردی فرانسوی، آلمانی، لاتین و ایتالیایی. همچنین این رمان جملات بسیار پیچیده با شبکه درهم‌تنیده تداعی معانی دارد با اشارات مفصل به اساطیر و کتاب مقدس و قباله و کتب و اشعار که مترجم در بخش «یادداشت‌ها و تعلیقات» درباره آنها توضیح داده است.
در بخشی از رمان «زیر کوه آتشفشان» می‌خوانیم: «چشم‌اندازف چه دمبدم، چه حیرت‌افزا، دیگرگون می‌شد! حالا دیگر مزارع آکنده از سنگ بود: ردیفی بود از درختان مرده. خیش وانهاده‌ای، پرهیب‌وار در برابر آسمان، دست به آسمان برافراشته بود و به زبان بی‌زبانی به درگاه خدا نیایش می‌کرد. از نو باز با خود اندیشید: اگر قدری دورتر، آن سوی ترس‌ماریاس نگاه کنیم، سیاره دیگری را می‌بینیم، سیاره‌ای عجیب که انواع و اقسام چشم‌اندازها را در آن می‌یابیم: کاتزوولدز، ویندرمر، نیوهمشایر، چمنزاران اوره‌لوا، حتی تپه ماهورهای خاکستری چشایر و همین‌طور هم صحرای کبیر، سیاره‌ای که در آن به طرفه‌العینی می‌توانیم آب و هوا را تغییر دهیم، و اگر هم خوش داشته باشیم چنین بینگاریم، به شاهراه گذشتنی سه تمدن را. ولی زیبایی بهشت زمینی، که زیبایی‌اش جای انکار نداشت- خود اگر مرگبار بود یا پالاینده- زیبا بود. با این حال در این بهشت زمینی چه کرده بود او؟ با کسی دوست به هم نزده بود. معشوقه‌ای مکزیکی نصیبش شده بود که با او دعوا می‌کرد، و چندین و چند بت زیبای مایایی که خارج کردن آن‌ها از کشور از دستش برنمی‌آمد...».

درباره مالکولم لاوری نویسنده کتاب «زیر کوه آتشفشان»
مالکوم لاوری، متولد جولای 1909، رمان‌نویس و شاعر انگلیسی قرن بیستم است که عمری نسبتا کوتاه داشت و در ژوئن سال 1957 درگذشت. لاوری در حوالی لیورپول انگلستان و در خانواده‌ای مرفه و برجسته به دنیا آمد. او تحصیلات ابتدایی‌اش را در مدرسه شبانه‌روزی سپری کرد که با فشار زیادی همراه بود. او در رمان‌ها و شعرهایش به مضامینی چون یأس و ناامیدی و تبعید پرداخته است. لاوری در ایام پایانی عمرش در یک روستا ساکن شد و آنجا با همسرش زندگی کرد. درباره علت مرگ او تردیدهایی وجود دارد. برخی گفته‌اند او به دلیل مصرف زیاد الکل درگذشته و برخی دیگر احتمال خودکشی و حتی قتل او را مطرح کرده‌اند. «سنگ جهنم» اثر دیگری از مالکولم لاوری که به فارسی ترجمه شده است.

درباره ترجمه کتاب «زیر کوه آتشفشان»
کتاب «زیر کوه آتشفشان» با ترجمه صالح حسینی در نشر نیلوفر منتشر شده است.
صالح حسینی، متولد 1325 در کرمانشاه، مترجم، منتقد ادبی و مدرس دانشگاه است. او از دانشگاه جرج واشینگتن مدرک دکتری زبان انگلیسی دریافت کرده و پس از بازگشت به ایران به عنوان مترجم و مدرس دانشگاه مشغول کار شد و از آغاز دهه شصت به انتشار ترجمه‌هایش پرداخت. از او آثاری در زمینه نظریه ترجمه و نقد ادبی نیز منتشر شده است. «به سوی فانوس دریایی»، «خشم و هیاهو»، «برخیز ای موسی»، «دل تاریکی» و «1984» برخی از ترجمه‌های صالح حسینی هستند.