اضطراب منزلت

کتاب «اضطراب منزلت»، اثر آلن دو باتن
کتاب «اضطراب منزلت»، با عنوان اصلی Status Anxiety، کتابی است در زمینۀ خودیاری و روانشناسی اجتماعی که یکی از دغدغه‌های اجتماعی مهم انسان را مورد بررسی قرار می‌دهد و می‌کوشد راهکارهایی برای غلبه بر این دغدغه به دست دهد. آلن دو باتن در کتاب «اضطراب منزلت»، که متن اصلی آن نخستین بار در سال 2004 منتشر شده است، به نگرانی ما بابت تصویرمان در چشم اطرافیان پرداخته‌ است. دو باتن این نگرانی شایع و آشنا را «اضطراب منزلت» نامیده است. «اضطراب منزلت» مسئله‌ای است که احتملاً بیشتر ما انسانها کم و بیش با آن درگیر بوده‌ایم و هستیم. نگرانی بابت اینکه دیگران در مورد ما چه فکری می‌کنند، ما را بر اساس جایگاه و موقعیت اجتماعی و شغل و وضعیت مالی‌مان چطور ارزیابی می‌کنند، چرا فلان اشخاص تحویلمان نگرفته‌اند و به فلان مهمانی و ... دعوت نشده‌ایم و دلواپسی‌ها و دغدغه‌هایی از این دست همگی وجوهی از «اضطراب منزلت» به شمار می‌آیند.
اما این نگرانی‌ از کجا ریشه می‌گیرد و برای غلبه بر آن چه باید کرد؟ این موضوعی است که آلن دو باتن در کتاب «اضطراب منزلت» به زبانی ساده و شیرین به آن پرداخته و از منظر فلسفی، روان‌شناختی و جامعه‌شناختی از آن سخن گفته است.

مروری بر کتاب «اضطراب منزلت»
آلن دو باتن در آغاز کتاب «اضطراب منزلت» به تعریف و توضیح مفاهیم «منزلت» و «اضطراب منزلت» می‌پردازد و نیز رویکرد نظری به مسئلۀ «اضطراب منزلت» را در چند سطر بیان می‌کند و در واقع شمه‌ای از آنچه را که قرار است در کتاب «اضطراب منزلت» با آن مواجه شویم به نحوی موجز و فشرده و در چند سطر ارائه می‌دهد.
دو باتن، ضمن اشاره به معنای لغوی منزلت و آنچه این واژه در معنای جزئی به آن اشاره دارد، تأکید می‌کند که در کتاب «اضطراب منزلت» معنای کلی‌تر این واژه، یعنی «ارزش و اهمیت فرد از دریچۀ دید جهان»، مد نظر است. دو باتن همچنین در ابتدای کتاب مفهوم «اضطراب منزلت» را این‌گونه توضیح می‌دهد: «نوعی نگرانی که آن‌قدری مخرب است که می‌تواند ابعاد گسترده‌ای از زندگی ما را نابود کند. نگرانی از اینکه نتوانیم خودمان را با ایده‌آل‌هایی که جامعه برای موفقیت تعیین کرده تطبیق بدهیم و در نتیجه ممکن است شأن و احترام خود را از دست بدهیم؛ نگرانی از اینکه رده اجتماعی کنونی‌مان خیلی پایین است یا در شرف سقوط به رده‌ای پایین‌تر هستیم.»
دو باتن در کتاب «اضطراب منزلت» این مفهوم را از زوایای گوناگون و با رجوع به تاریخ هنر و فلسفه و اندیشه‌ها و عقاید اجتماعی و سیاسی و اقتصادی مورد بررسی قرار می‌دهد و به مسئلۀ چرایی پدید آمدن این اضطراب و نیز نحوه غلبه بر آن می‌پردازد. به اعتقاد دو باتن نگرانی و اضطراب ما بابت منزلت و جایگاه اجتماعی‌ و تلاشمان برای برخورداری از موقعیتهای مادی و اجتماعی هرچه‌بهتر و مقایسۀ اضطراب‌آلود و حسادت‌آمیز خودمان با دیگران به دلیل نیاز به عشقی است که انتظار داریم با دستیابی به ثروت و شهرت و مقام از آن برخوردار شویم. دو باتن تأکید می‌کند که اشتیاق انسان به داشتن منزلت و شأن اجتماعی می‌تواند مفید باشد، اما افراط در این قضیه نیز عواقب مخربی به همراه دارد.
کتاب «اضطراب منزلت» از دو بخش تشکیل شده است. در بخش اول کتاب از علت‌های بروز اضطراب منزلت سخن رفته و در بخش دوم از راه و روش غلبه بر آن. عنوانهای آنچه در این دو بخش می‌خوانید عبارتند از: «نیاز به عشق»، «اِسنوبیسم»، «توقع»، «شایسته‌سالاری»، «وابستگی»، «فلسفه»، «هنر»، «سیاست»، «مذهب» و «بوهمیا».

درباره آلن دو باتن، نویسنده کتاب «اضطراب منزلت»
آلن دو باتن(Alain de Botton)، متولد 1969 در زوریخِ سوئیس، فیلسوف، مجری تلویزیون، جُستارنویس، سخنران و روزنامه‌نگار سوئیسی – بریتانیایی و از بنیانگذاران مؤسسۀ آموزشی «مدرسۀ زندگی» است. پیوند فلسفه با زندگی روزمره و بیان مسائل فلسفی به زبانی ساده و شیرین و ملموس از مهارتهای اصلی آلن دو باتن است. او در نوشته‌هایش چیزهایی را که به ظاهر پیش پا افتاده و روزمره به نظر می‌رسند با معقولات و مسائل پیچیده‌ای که ذهن انسان با آنها درگیر است ربط می‌دهد و به دنبال این است که فلسفه و به طور کلی دانش را از محدودة دانشگاه به میدان عمل و زندگی روزمرة انسانها بیاورد. با همین رویکرد بود که دو باتن از گرفتن دکترای فلسفه از دانشگاه هاروارد منصرف شد و به جای آن به نوشتن کتابهای فلسفی به زبان ساده پرداخت. مشارکت دو باتن در تأسیس «مدرسۀ زندگی» نیز از همین رویکرد او به فلسفه و دانش نشأت می‌گیرد. این مؤسسه به این قصد تأسیس شده است که، برخلاف دانشگاههای سنتی، آموزش را با زندگی عملی انسانها همسو کند و چیزی را بیاموزد که به درد زندگی روزمرة شخصی و اجتماعی و شغلی آدمها بخورد.
آثار آلن دو باتن جزو آثار پرفروش و پرمخاطب است. «هنر سیر و سفر»، «جستارهایی در باب عشق»، «پروست چگونه می‌تواند زندگی شما را دگرگون کند» و «تسلی‌بخشی‌های فلسفه» از دیگر آثار اوست.
آلن دو باتن در سال 2015 برنده جایزه «یاران شوپنهاور» در جشنواره نویسندگان ملبورن شده است.

درباره ترجمۀ فارسی کتاب «اضطراب منزلت»
از کتاب «اضطراب منزلت» چندین ترجمه به فارسی موجود است. انتشارات چترنگ این کتاب را با ترجمه و مقدمۀ زهرا باختری منتشر کرده است. زهرا باختری متولد 1365 در شیراز و دارای کارشناسی زبان و ادبیات انگلیسی از دانشگاه شهید باهنر کرمان و کارشناسی ارشد مترجمی زبان انگلیسی از دانشگاه علامه طباطبایی است. «سِیر عشق»، «بیلیاردباز»، «وردست زنبوردار»، «مرد گردویی» و «بهترین قصه‌گو برنده است» از دیگر ترجمه‌های اوست.
کتاب «اضطراب منزلت» با عنوان‌های دیگری نیز به فارسی ترجمه شده است. نشر ققنوس این کتاب را با عنوان «اضطراب جایگاه اجتماعی» و به ترجمۀ مریم تقدیسی منتشر کرده است. این کتاب همچنین با عنوان «اضطرابِ وضعیت» و به ترجمۀ مهدی نمازیان در نشر نون منتشر شده است. از دیگر ترجمه‌های این کتاب می‌توان به ترجمه‌ای اشاره کرد که نشر میلکان با عنوان «اضطراب موقعیت» و به قلم سید حسن رضوی منتشر کرده است.

رتبۀ کتاب «اضطراب منزلت» در گودریدز: 3.91 از 5.