یادداشت هایی از خانه مردگان

کتاب «یادداشت‌هایی از خانه مردگان» اثر فیودور داستایفسکی
رمان زندان: روایتی از رنج‌ها و وحشت‌های زندگی محکومین و زندانیان روسی در زندان سیبری در میانه قرن نوزدهم. فیودور داستایفسکی در کتاب «یادداشت‌هایی از خانه مردگان» بر اساس تجربه زیسته و مشاهدات مستقیم‌اش گزارشی کامل از زندگی و وضعیت محکومین و تبعیدیان در سیبری نوشته است.
کتاب «یادداشت‌هایی از خانه مردگان» البته رمانی است فراتر از گزارش تجربه‌ها و وقایع زندان چرا که مباحث فلسفی و آسیب‌های روانی ناشی از این وضعیت هم بخشی از روایت این رمان را شکل داده‌اند.
در میان آثار داستایفسکی و به طور کلی در بین رمان‌های کلاسیک ادبیات روسیه، رمان «یادداشت‌هایی از خانه مردگان» جایگاهی ویژه دارد و بسیاری از منتقدان به این اثر توجه کرده و آن را یکی از مهم‌ترین کتاب‌های داستایفسکی دانسته‌اند.
این کتاب داستایفسکی در سال‌های مختلف توسط چندین مترجم با عناوین «خاطرات خانه اموات» و «خاطرات خانه مردگان» به فارسی منتشر شده است. سعیده رامز این اثر را از روی نسخه روسی با عنوان «یادداشت‌هایی از خانه مردگان» به فارسی برگردانده است.

مروری بر کتاب «یادداشت‌هایی از خانه مردگان»
داستایفسکی زندگی پرفرازونشیبی داشت و چهار سال از دوران جوانی و پربار عمرش را در تبعید و زندان گذراند. نوشته‌های او از دوره زندان را در سه دسته جای داده‌اند: نامه‌های که طی دو، سه سال پس از آزادی‌اش از سیبری نوشت، اشارات مستقیم و غیرمستقیم به زندان در آثاری که پس از این دوره منتشر کرد و نیز رمانی با عنوان «یادداشت‌هایی از خانه مردگان» که پس از بازگشت‌اش به پترزبورگ نوشت.
داستایفسکی تجربه‌های تلخ و دشوارش از سال‌های زندان را تا جای ممکن با رنگی غیرشخصی در رمان «یادداشت‌هایی از خانه مردگان» نوشته است.
او از منظری دیگر هم به تجربه زندان و محکومیت‌اش نگریسته است. داستایفسکی وجهی از درون، ایده‌ها و احساساتش را در دوران زندان کشف می‌کند و اعتقاد مذهبی ریشه‌داری هم در این دوران در او نمایان می‌شود و از این منظر کتاب «یادداشت‌هایی از خانه مردگان» همه این ویژگی‌ها را در خود بازتاب داده است.
کتاب «یادداشت‌هایی از خانه مردگان» آغاز یک سنت تازه در ادبیات روسی بود که می‌توان آن را رمان زندان نامید. داستایفسکی این اثر را پس از سال‌ها وقفه که در کار نوشتنش پیش آمده بود نوشت. پس از آنکه حکومت مستبد تزار نیکولای اول جای خود را به آلکساندر دوم داد داستایفسکی اجازه پیدا کرد به جایی نزدیک مسکو برود و در نهایت در سال 1860 مجوز بازگشت به سن‌پترزبورگ را پیدا کرد. در این‌جا بود که او دوباره فرصت و توان نوشتن پیدا کرد و به همراه برادرش مجله‌ای با نام «ورمیا» منتشر کرد. سپس به نوشتن کتاب «یادداشت‌هایی از خانه مردگان» پرداخت و این رمان را فصل به فصل در این مجله منتشر کرد. یک سال پس از این، رمان «یادداشت‌هایی از خانه مردگان» به صورت کامل منتشر شد.
در بخشی از رمان «یادداشت‌هایی از خانه مردگان» می‌خوانیم: «زندان ما در یک ضلع از قلعه‌ای نظامی و در کنار خاکریز قرار داشت. آیا هیچ شده از میان شکاف حصاری به جهان آزاد خداوند نگاه کنی به این امید که چیزی ببینی؟ در این حالت تنها چیزی که می‌بینی کناره آسمان و خاکریز بلند یا علف‌های هرزِ قدکشیده است و نگهبان‌هایی که در پس و پیش این خاکریز شبانه‌روز قدم می‌زنند، و این‌جاست که با خود می‌اندیشی سال‌های زیادی سپری خواهند شد و تو هر بار مثل دفعات قبل می‌آیی و از میان شکاف حصار به همان خاکریز و به همان نگهبان‌ها و به همان کناره باریک آسمان نگاه می‌کنی؛ درواقع، نه به آن آسمانی که بر فراز قلعه است، بلکه به آسمان آزاد دیگری که در دوردست‌ها است. محوطه بزرگی را تجسم کن به‌درازای حدود سیصد متر و پهنای دویست‌و‌بیست متر که از هر طرف با حصار بلندی به‌شکلِ شش‌ضلعی نامنظمی محصور است، یعنی، درواقع، با حصاری از تیرهای سربه‌فلک‌کشیده که عمیقا در زمین فرو رفته‌اند و به ‌وسیله الوارهایی، که به‌طور متقاطع به‌ هم بسته شده‌اند و سرِ مخروطی‌شکل تیزی دارند، محکم درهم چفت شد‌ه‌اند. این حصارِ بیرونیِ زندان محسوب می‌شد».

درباره فیودور داستایفسکی نویسنده کتاب «یادداشت‌هایی از خانه مردگان»
فیودور داستایفسکی در یازدهم نوامبر 1821 در مسکو متولد شد. پدرش گرچه تباری اشرافی داشت اما در این زمان دیگر از درجه اعتبار افتاده بود. او یک جراح نظامی بود که از ارتش استعفا داده و در زمان تولد فیودور، دکتر بیمارستان مارینسکی در مسکو برای فقرا شده بود. مادر داستایفسکی، ماریا نخائوا، دختر بازرگان متمولی بود که او نیز تا حدی مقام و موقعیت خود را از دست داده بود. فیودور به همراه برادر بزرگ‌تر و خواهرهای کوچک‌ترش در محوطه بیمارستان مارینسکی و در بخش الحاقی به ساختمان اصلی بیمارستان رشد کرد. او در انزوا رشد کرد و تا مدت‌ها در خانه درس خواند و با سلطه پدری مستبد روبه‌رو بود. در سیزده‌سالگی به مدرسه‌ای خصوصی در مسکو رفت و در شانزده سالگی او را به مدرسه مهندسی نظامی در سن‌پترزبورگ فرستادند. داستایفسکی در این دوره با اشتیاق آثار شاخص نویسندگان مختلف را خواند و سلیقه ادبی‌اش شکل گرفت و به خصوص علاقه زیادی به گوگول پیدا کرد. در سال 1843 داستایفسکی از مدرسه نظامی فارغ‌التحصیل شد و بعد از یک سال خدمت اجباری، با کناره‌گیری از مقام نظامی‌اش به نویسندگی روی آورد. اولین رمان او با عنوان «مردم فقیر» یا «بیچارگان» در 1846 منتشر شد و شهرت و مقبولیت زیادی برایش به همراه آورد. داستایفسکی زندگی پرفراز و نشیبی داشت و استبداد تزاری دامن او را هم گرفت. با درگرفتن شورش‌های انقلابی در سراسر اروپا در 1848، موج تازه‌ای از سرکوب به روسیه هم رسید و در نتیجه آن داستایفسکی در 1849 بازداشت شد و به چهار سال حبس با اعمال شاقه و تبعید محکوم شد. داستایفسکی پس از رهایی رمان‌های متعددی نوشت که برخی از آنها در شمار شاخص‌ترین شاهکارهای ادبیات جهانی به شمار می‌روند. او در طول شصت سال زندگی‌اش یعنی تا بیست‌وهشتم ژانویه 1881، نه تنها به یکی از مهم‌ترین چهره‌های ادبیات روسیه بلکه به قله‌ای در ادبیات جهانی بدل شد و در زمان حیاتش به شهرتی عام دست پیدا کرد. «جنایت و مکافات»، «ابله»، «برادران کارامازوف»، «قمار باز»، «جوان خام» و «نیه توچکا» عناوین برخی از آثار ترجمه شده داستایفسکی به فارسی است.

درباره ترجمه کتاب «یادداشت‌هایی از خانه مردگان»
کتاب «یادداشت‌هایی از خانه مردگان» با ترجمه سعیده رامز در نشر نو منتشر شده است.
سعیده رامز، متولد 1357، مترجم ادبیات روسی است و کتاب «همیشه شوهر» و «هنر در بستر زمان» از دیگر ترجمه‌های او است.