کتاب «خوابديدگان بياختيار» اثر ژوزه ادوآردو آگوآلوسا، ترجمهي مهدي غبرايي، نشر نيلوفر
داستاني از جهان روياها و نقش آنها در بيداي؛ روايتي که که نه فقط مربوط به رويا است بلکه خواندنش نيز به خوابي ميماند که خواننده را با خود به عالم رويا ميکشاند.
کتاب «خوابديدگان بياختيار» سومين رماني از ژوزه ادوآردو آگوآلوسا است که مهدي غبرايي پس از رمانهاي «آفتابپرستها» و «فرضيه فراگير فراموشي» به فارسي برگردانده است.
ژوزه ادوآردو آگوآلوسا از نويسندگان مطرح ادبيات معاصر آفريقايي است که آثارش مورد توجه زيادي بودهاند و برخي از رمانهايش به زبانهاي متعددي ترجمه شدهاند. به اعتقاد برخي منتقدان آگوآلوسا در نوشتن رمان «خوابديدگان بياختيار» از خورخه لوئس بورخس الهام گرفته است.
رمان «خوابديدگان بياختيار» در سال 2017 منتشر شد.
مروري بر کتاب «خوابديدگان بياختيار»
کتاب «خوابديدگان بياختيار» نظير ديگر آثار آگوآلوسا در بستر تاريخ معاصر آنگولا روايت شده و اگرچه به صورت مستقيم به استعمار و مسايل پس از استقلال اين کشور مربوط نيست اما با اينحال در آن ارجاعاتي تاريخي به استعمار آنگولا وجود دارد. به عبارتي رمان «خوابديدگان بياختيار» در پسزمينه حوادثي که در جهان پيراموني نويسنده جريان داشته نوشته شده است؛ حوادثي که به تاريخ معاصر آنگولا مربوطاند يعني به کشوري که در برههاي مستعمره پرتغال بود.
آگوآلوسا نويسندهاي است که در رمانهايش تصويري از جامعهاش به دست داده و به صداهاي کمتر شنيده شده پرداخته است. در کتاب «خوابديدگان بياختيار»، با شخصيتي به نام دانيل بنچيمو روبروييم که روزنامهنگار است. او يکبار زمان شنا يک دوربين عکاسي ضد آب در دريا پيدا ميکند و اين اتفاق سرآغاز حوادث بعدي رمان است.
شخصيت اصلي رمان «خوابديدگان بياختيار» پس از پيدا کرده دوربين، کارت حافظه آن را باز ميکند و عکسهايي از يک هنرمند مشهور موزامبيکي در آن ميبيند و او کسي است که در تصوير کردن روياهايش در عکسها زبانزد است. دانيل بنچيمو تاکنون اين هنرمند موزامبيکي را نديده اما ناگهان درمييابد که او در بسياري از خوابهايش حضور داشته است. اما اين تنها نقطه عجيب ماجرا نيست چرا که دانيل بنچيمو به دفعات خواب آدمهايي را ميبيند که اصلا نميشناسد و همچنين وقايعي در آينده را نيز در خوابهايش ميبيند. انگار اين هنرمند موزامبيکي است که در او حلول کرده و او را به عالم روياها کشانده است. اينک خواندن «خوابديدگان بياختيار» ميتواند ما را نيز در اين روياها سهيم ميکند.
کتاب «خوابديدگان بياختيار» از روايتهاي فرعي درهمتنيدهاي تشکيل شده که همگي با هم ميآميزند و داستاني خواندني را پيش رويمان قرار ميدهند. آدمهاي رمان نه تنها در بيداي بلکه در خواب نيز با هم ارتباط برقرار ميکنند و حوادث داستان نيز در مکانها و شهرهاي مختلفي رخ ميدهد.
آگوآلوسا که تاثير زيادي از نويسندگان امريکاي لاتين گرفته در رمان «خوابديدگان بياختيار» از عنصر جادو در روايت داستان استفاده کرده و داستانش در فضايي سوررئال جريان دارد.
عشق، رويا و بيداري، گذشته و تاثيرات آن در زمان کنوني و سياست از جمله مضاميني است که در رمان «خوابديدگان بياختيار» با آنها مواجه ميشويم. اين رمان در همان آغازش با خواب و بيداري همراه است: «صبح زود بيدار شدم. از پنجره باريک پرندههاي سياه دمدراز را ديدم که پروازکنان ميگذشتند. خوابشان را ديده بودم. انگار از خوابم پريده بودند به آسمان: تکهاي دستمال کاغذي خيس کبود که کپک تلخي در گوشههايش داشت پخش ميشد. پا شدم، پابرهنه و زيرشلواري به تن رفتم کنار دريا. کسي روي ماسهها نبود. چون آفتاب از کمرکش صخرهها بالا ميرفت، متوجه مردي نشدم که نشسته بود روي صندلي گهوارهاي سبز تيرهاي و تماشايم ميکرد. طولي نميکشيد که هوا روشن شود. موجکها يکي پس از ديگري کف خود را روي نوارهاي توري نقرهدوزي ميکردند. صخرهها پشت سرم برافراشته بودند. بالاي صخرهها کاکتوسها مثل کليساهاي بلند خار روييده بودند و آن سويشان آسمان شعلهور بود.»
درباره ژوزه ادوآردو آگوآلوسا نويسنده کتاب «خوابديدگان بياختيار»
ژوزه ادوآردو آگوآلوسا از نويسندگان مشهور ادبيات آفريقا است که در سال 1960 در آنگولا متولد شده است. او داستانها و رمانهايش را به زبان پرتغالي مينويسد و برخي از آثارش برنده جوايز ادبي شدهاند. مسئله استعمار و استقلال يکي از عمده مضامين آثار آگوآلوسا است چرا که او مثل برخي ديگر از نويسندگان آفريقايي از کشوري ميآيد که سالها و همچنان درگير استعمار و فقر و محروميت و ستمهاي متعدد بوده است. کشور زادگاه آگوآلوسا، آنگولا، در جنوب غربي آفريقا واقع شده و سابقه استعماري پنج سدهاي را پشت سر دارد. از اينرو است که خواست استقلال و تلاش براي رسيدن به آن در نسلهاي مختلفي از مردم اين کشور وجود داشته اما مثل بسياري ديگر از کشورهايي با وضعيت مشابه، پس از استقلال مسايل تازهاي پيش روي جامعه قرار ميگيرد. آنگولا پس از استقلال درگير يکي از طولانيترين جنگهاي داخلي قاره آفريقا ميشود و اين وضعيت تاريخي به شکل مستقيم و نامستقيم در آثار نويسندگاني آنگولايي ديده ميشود و آگوآلوسا نيز از اين قاعده مستثني نيست. آگوآلوسا را با فرناندو پسوآ و بورخس مقايسه کردهاند و خود او نيز در مصاحبهاي گفته است که در سالهاي جواني مشتاقانه ادبيات امريکاي لاتين و به خصوص بورخس را ميخوانده است و ميگويد نگاهش شبيه به نگاه بورخس است. رمان «فرضيه فراگير خاموشي» او در سال 2016 نامزد جايزه بينالمللي منبوکر شده بود.
درباره ترجمه کتاب «خوابديدگان بياختيار»
کتاب «خوابديدگان بياختيار» با ترجمه مهدي غبرايي در نشر نيلوفر منتشر شده است.
مهدي غبرايي مترجم باسابقه ايراني است که در سال 1324 در لنگرود متولد شد. او تحصيلات ابتدايي و متوسطه را در همين شهر طي کرد و سپس در سال 1347 براي تحصيل در رشته علوم سياسي در دانشگاه تهران به اين شهر آمد و در اين رشته فارغالتحصيل شد. غبرايي پس از آن براي چند سال در دفتر حقوقي يک وزارتخانه مشغول به کار شد. ورود او به عرصه ترجمه به سال 1360 برميگردد و از آن به شکل حرفهاي و مستمر به کار ترجمه پرداخته است و در طول اين سالها شغل ديگري نداشته است. مهدي غبرايي از سالهاي کودکي به خواندن علاقه زيادي داشت و بعدتر علاقه زيادي به فيلم و سينما نيز در او شکل گرفت. او در سالهاي ابتداي جواني آرزوي نويسندگي و فيلمسازي داشت و احتمالا همين علاقه او را به سمت ترجمه ادبي کشاند. «ليدي ال»، «موجها»، «کوري»، «دل سگ»، «داشتن و نداشتن»، «چاقوي شکاري»، «اين ناقوس مرگ کيست؟» و «کافکا در کرانه» برخي از ترجمههاي غبرايي هستند.
