خوابدیدگان بی اختیار

کتاب «خوابدیدگان بی‌اختیار» اثر ژوزه ادوآردو آگوآلوسا، ترجمه‌ی مهدی غبرایی، نشر نیلوفر
داستانی از جهان رویاها و نقش آنها در بیدای؛ روایتی که که نه فقط مربوط به رویا است بلکه خواندنش نیز به خوابی می‌ماند که خواننده را با خود به عالم رویا می‌کشاند.
کتاب «خوابدیدگان بی‌اختیار» سومین رمانی از ژوزه ادوآردو آگوآلوسا است که مهدی غبرایی پس از رمان‌های «آفتاب‌پرست‌ها» و «فرضیه فراگیر فراموشی» به فارسی برگردانده است.
ژوزه ادوآردو آگوآلوسا از نویسندگان مطرح ادبیات معاصر آفریقایی است که آثارش مورد توجه زیادی بوده‌اند و برخی از رمان‌هایش به زبان‌های متعددی ترجمه شده‌اند. به اعتقاد برخی منتقدان آگوآلوسا در نوشتن رمان «خوابدیدگان بی‌اختیار» از خورخه لوئس بورخس الهام گرفته است.
رمان «خوابدیدگان بی‌اختیار» در سال 2017 منتشر شد.

مروری بر کتاب «خوابدیدگان بی‌اختیار»
کتاب «خوابدیدگان بی‌اختیار» نظیر دیگر آثار آگوآلوسا در بستر تاریخ معاصر آنگولا روایت شده و اگرچه به صورت مستقیم به استعمار و مسایل پس از استقلال این کشور مربوط نیست اما با این‌حال در آن ارجاعاتی تاریخی به استعمار آنگولا وجود دارد. به عبارتی رمان «خوابدیدگان بی‌اختیار» در پس‌زمینه حوادثی که در جهان پیرامونی نویسنده جریان داشته نوشته شده است؛ حوادثی که به تاریخ معاصر آنگولا مربوط‌اند یعنی به کشوری که در برهه‌ای مستعمره پرتغال بود.
آگوآلوسا نویسنده‌ای است که در رمان‌هایش تصویری از جامعه‌اش به دست داده و به صداهای کمتر شنیده شده پرداخته است. در کتاب «خوابدیدگان بی‌اختیار»، با شخصیتی به نام دانیل بنچیمو روبروییم که روزنامه‌نگار است. او یک‌بار زمان شنا یک دوربین عکاسی ضد آب در دریا پیدا می‌کند و این اتفاق سرآغاز حوادث بعدی رمان است.
شخصیت اصلی رمان «خوابدیدگان بی‌اختیار» پس از پیدا کرده دوربین، کارت حافظه آن را باز می‌کند و عکس‌هایی از یک هنرمند مشهور موزامبیکی در آن می‌بیند و او کسی است که در تصویر کردن رویاهایش در عکس‌ها زبانزد است. دانیل بنچیمو تاکنون این هنرمند موزامبیکی را ندیده اما ناگهان درمی‌یابد که او در بسیاری از خواب‌هایش حضور داشته است. اما این تنها نقطه عجیب ماجرا نیست چرا که دانیل بنچیمو به دفعات خواب آدم‌هایی را می‌بیند که اصلا نمی‌شناسد و همچنین وقایعی در آینده را نیز در خواب‌هایش می‌بیند. انگار این هنرمند موزامبیکی است که در او حلول کرده و او را به عالم رویاها کشانده است. اینک خواندن «خوابدیدگان بی‌اختیار» می‌تواند ما را نیز در این رویاها سهیم می‌کند.
کتاب «خوابدیدگان بی‌اختیار» از روایت‌های فرعی درهم‌تنیده‌ای تشکیل شده که همگی با هم می‌آمیزند و داستانی خواندنی را پیش رویمان قرار می‌دهند. آدم‌های رمان نه تنها در بیدای بلکه در خواب نیز با هم ارتباط برقرار می‌کنند و حوادث داستان نیز در مکان‌ها و شهرهای مختلفی رخ می‌دهد.
آگوآلوسا که تاثیر زیادی از نویسندگان امریکای لاتین گرفته در رمان «خوابدیدگان بی‌اختیار» از عنصر جادو در روایت داستان استفاده کرده و داستانش در فضایی سوررئال جریان دارد.
عشق، رویا و بیداری، گذشته و تاثیرات آن در زمان کنونی و سیاست از جمله مضامینی است که در رمان «خوابدیدگان بی‌اختیار» با آنها مواجه می‌شویم. این رمان در همان آغازش با خواب و بیداری همراه است: «صبح زود بیدار شدم. از پنجره باریک پرنده‌های سیاه دم‌دراز را دیدم که پروازکنان می‌گذشتند. خوابشان را دیده بودم. انگار از خوابم پریده بودند به آسمان: تکه‌ای دستمال کاغذی خیس کبود که کپک تلخی در گوشه‌هایش داشت پخش می‌شد. پا شدم، پابرهنه و زیرشلواری به تن رفتم کنار دریا. کسی روی ماسه‌ها نبود. چون آفتاب از کمرکش صخره‌ها بالا می‌رفت، متوجه مردی نشدم که نشسته بود روی صندلی گهواره‌ای سبز تیره‌ای و تماشایم می‌کرد. طولی نمی‌کشید که هوا روشن شود. موجک‌ها یکی پس از دیگری کف خود را روی نوارهای توری نقره‌دوزی می‌کردند. صخره‌ها پشت سرم برافراشته بودند. بالای صخره‌ها کاکتوس‌ها مثل کلیساهای بلند خار روییده بودند و آن سویشان آسمان شعله‌ور بود.»

درباره ژوزه ادوآردو آگوآلوسا نویسنده کتاب «خوابدیدگان بی‌اختیار»
ژوزه ادوآردو آگوآلوسا از نویسندگان مشهور ادبیات آفریقا است که در سال 1960 در آنگولا متولد شده است. او داستان‌ها و رمان‌هایش را به زبان پرتغالی می‌نویسد و برخی از آثارش برنده جوایز ادبی شده‌اند. مسئله استعمار و استقلال یکی از عمده مضامین آثار آگوآلوسا است چرا که او مثل برخی دیگر از نویسندگان آفریقایی از کشوری می‌آید که سال‌ها و همچنان درگیر استعمار و فقر و محرومیت و ستم‌های متعدد بوده است. کشور زادگاه آگوآلوسا، آنگولا، در جنوب غربی آفریقا واقع شده و سابقه استعماری پنج سده‌ای را پشت سر دارد. از این‌رو است که خواست استقلال و تلاش برای رسیدن به آن در نسل‌های مختلفی از مردم این کشور وجود داشته اما مثل بسیاری دیگر از کشورهایی با وضعیت مشابه، پس از استقلال مسایل تازه‌ای پیش روی جامعه قرار می‌گیرد. آنگولا پس از استقلال درگیر یکی از طولانی‌ترین جنگ‌های داخلی قاره آفریقا می‌شود و این وضعیت تاریخی به شکل مستقیم و نامستقیم در آثار نویسندگانی آنگولایی دیده می‌شود و آگوآلوسا نیز از این قاعده مستثنی نیست. آگوآلوسا را با فرناندو پسوآ و بورخس مقایسه کرده‌اند و خود او نیز در مصاحبه‌ای گفته است که در سال‌های جوانی مشتاقانه ادبیات امریکای لاتین و به خصوص بورخس را می‌خوانده است و می‌گوید نگاهش شبیه به نگاه بورخس است. رمان «فرضیه فراگیر خاموشی» او در سال 2016 نامزد جایزه بین‌المللی من‌بوکر شده بود.

درباره ترجمه کتاب «خوابدیدگان بی‌اختیار»
کتاب «خوابدیدگان بی‌اختیار» با ترجمه مهدی غبرایی در نشر نیلوفر منتشر شده است.
مهدی غبرایی مترجم باسابقه ایرانی است که در سال 1324 در لنگرود متولد شد. او تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در همین شهر طی کرد و سپس در سال 1347 برای تحصیل در رشته علوم سیاسی در دانشگاه تهران به این شهر آمد و در این رشته فارغ‌التحصیل شد. غبرایی پس از آن برای چند سال در دفتر حقوقی یک وزارتخانه مشغول به کار شد. ورود او به عرصه ترجمه به سال 1360 برمی‌گردد و از آن به شکل حرفه‌ای و مستمر به کار ترجمه پرداخته است و در طول این سال‌ها شغل دیگری نداشته است. مهدی غبرایی از سال‌های کودکی به خواندن علاقه زیادی داشت و بعدتر علاقه زیادی به فیلم و سینما نیز در او شکل گرفت. او در سال‌های ابتدای جوانی آرزوی نویسندگی و فیلمسازی داشت و احتمالا همین علاقه او را به سمت ترجمه ادبی کشاند. «لیدی ال»، «موج‌ها»، «کوری»، «دل سگ»، «داشتن و نداشتن»، «چاقوی شکاری»، «این ناقوس مرگ کیست؟» و «کافکا در کرانه» برخی از ترجمه‌های غبرایی هستند.