قاضی

کتاب «قرن ديوانه من» اثر ايوان کليما، ترجمه‌ي فروغ پورياوري، نشر ثالث
زندگينامه خودنوشت ايوان کليما که در آن از خلال شرح زندگي‌اش به اين پرسش پاسخ داده که چرا در جواني به کمونيسم گرايش داشته است. «قرن ديوانه» روايت کليما از زندگي پرتلاطمش در قرني پرآشوب است و به عبارتي تاريخ شخصي ايوان کليما است.
در کتاب «قرن ديوانه من» ايوان کليما با نگاهي به گذشته‌اش شرحي از زندگي‌اش به دست داده اما اين فقط زندگينامه يک فرد نيست بلکه پاسخ‌هاي او به پرسش‌هاي زمانه‌اش هم هست. زمانه‌اي پرآشوب که با جنگ و کشتار و سلطه قدرت و کوشش براي آزادي همراه بوده است.
ايوان کليما با نوشتن کتاب «قرن ديوانه من» نگاهي به شش دهه بحراني در سده بيستم داشته است.
«قرن ديوانه من» من اگرچه کتاب زندگينامه است اما مي‌توان آن را مثل يک داستان هم خواند. از اين‌رو علاقه‌مندان به ادبيات داستاني و علاقه‌مندان به تاريخ و به خصوص تاريخ قرن بيستم از مخاطبان اصلي اين کتاب به شمار مي‌روند.
کتاب «قرن ديوانه من» پس از انتشار به زبان‌هاي متعددي ترجمه شد و در کشورهاي زيادي به چاپ رسيد.

مروري بر کتاب «قرن ديوانه من»
کتاب «قرن ديوانه من» از حدود دهه 1930 آغاز مي‌شود يعني دوره‌اي که ايوان کليما کودکي بود که در خانواده‌اي يهودي متولد شده بود و کودکي‌اش را پشت سر مي‌گذاشت. کودکي‌ کليما در ميان حوادث متعددي سپري شد که خانواده او نيز از تبعات آن حوادث برکنار نبودند.
کتاب «قرن ديوانه من» شامل يک پيشگفتار و دو بخش و مقالات است که ايوان کليما در آن حکايت زندگي پر افت‌وخيزش را به دست داده است. او در پيشگفتار کتابش نوشته که تمام ايدئولوژي‌هاي گذشته که سرانجام به کشتار منتهي شدند، فقط زماني توانستند بسط و توسعه يابند که همه چيزهايي را که به نظرشان نادرست و ناشايست مي‌آمد، از وجود مردم پاک کردند و آن‌ها را به وفاداري متعصبانه از ايده‌هاي خودشان مجبور کردند، ايده‌هايي که مدعي درستي و شايستگي‌شان بودند.
کليما در «قرن ديوانه من» به واسطه روايت زندگي‌اش تصويري از بحران‌هاي جمعي کشورش در قرن بيستم هم به دست داد است. از نزاع و ديکتاتوري و سانسور گرفته تا خواست آزادي جمعي. او در پيشگفتار کتاب توضيح داده که تلاشش براي شرح و تحليل اتفاق‌هايي که در زندگي‌اش افتاده شايد بتواند حتي براي کساني که کمونيسم را ايده‌اي مي‌دانند که ديرگاهي است از ميان رفته، بامعنا باشد. او مي‌گويد در اين گزارش عمدتا روي اوضاع و احوالي تمرکز کرده که در اين قرن ديوانه غالبا نوع بشر را از راه به در برده و پيامدهاي ويرانگري به همراه داشته است.
کليما کتاب «قرن ديوان من» را از دوران کودکي‌اش و اولين خاطراتي که به ياد مي‌آورد آغاز کرده: «اولين خاطره‌ام اهميت چنداني ندارد: يک روز مادرم مرا براي خريد به منطقه ويسوچاني پراگ برد و از من خواست يادش بيندازم که براي پدر روزنامه بخرد. آن درخواست برايم چنان تعهد مهمي بود که تا امروز به يادم مانده. اما به هرحال، ديگر نام آن روزنامه را به ياد نمي‌آورم. پدر و مادرم در خانه‌اي دو اتاق و آشپزخانه اجاره کرده بودند؛ در آن خانه غير از صاحبخانه، يک سگ شکاري با اسم شيک و پيک لرد هم زندگي مي‌کرد. پرنده‌ها و اغلب توکاهاي سياه و طرقه‌ها در باغ آشيانه ساخته بودند. آدم وقتي چهار پنج سالش است، زمان به نظرش بي‌انتها مي‌آيد و من ساعت‌ها و ساعت‌ها به نظاره توکايي مي‌نشستم که آن‌قدر روي چمن‌ها اين طرف و آن‌طرف مي‌پريد تا بالاخره پيروزمندانه کرم را از زمين بيرون مي‌کشيد، به دهان مي‌گرفت و دوباره به سوي آشيانه‌اش در بيشه سرو کوهي پرواز مي‌کرد يا به تماشاي برف‌دانه‌اي مي‌نشستم که روي بام انبار هيزم همسايه‌مان مي‌افتاد که به نظرم به هيولاي سرسياه و گرسنه‌اي مي‌مانست که دانه‌هاي برف را آن‌قدر لف‌و‌لف مي‌خورد تا سير مي‌شد و تازه آن‌وقت مي‌گذاشت برف آرام آرام روي آن سطح سياه جمع شود.»

درباره ايوان کليما نويسنده کتاب «قرن ديوانه من»
ايوان کليما، نويسنده، نمايشنامه‌نويس، روزنامه‌نگار و مقاله‌نويس معاصر چک، در سال 1938 در شهر پراگ و در خانواده‌اي يهودي متولد شد. او کودکي دشواري را سپري کرد که بخشي از تجربه‌هاي آن دورانِ زندگيِ او در کتاب مشهورش با نام «روح پراگ» بازتاب يافته است. کليما خود درباره آن دوره گفته است: «آنچه بيش از همه دوران کودکي مرا متمايز مي‌کرد حضور دايمي مرگ بود. آدم‌هايي در همان اتاق که من زندگي مي‌کردم مي‌مردند. آن‌ها نه يک‌يک بلکه دسته‌دسته مي‌مردند.» کودکي کليما با حضور ارتش آلمان و تبعيد دسته دسته آدم‌ها به اروگاه کار اجباري يا مرگ جمعي آنها همراه بود. درواقع در دوره کودکي کليما، پراگ توسط آلماني‌ها اشغال شد و اين دوره‌اي سخت براي کليما، خانواده‌اش و به طور کلي مردم شهر بود. کشور کليما يعني چک، کشوري است با موقعيتي عجيب که در مدت زماني کوتاه دموکراسي، فاشيسم، انقلاب و ترس ناشي از استالينيسم را تجربه کرد. از اين رو کليما در بسياري آثارش بدبيني و ترسِ هولناکي را به تصوير کشيده که شايد ريشه در تاريخ معاصر اين کشور دارد. آثار زيادي از کليما به فارسي ترجمه شده که از ميان آنها به جز کتاب «قرن ديوانه من» مي‌توان به «روح پراگ»، «در انتظار تاريکي، در انتظار روشنايي»، «نه فرشته، نه قديس»، «اسکلت زير فرش» و «عاشقان يک شبه» اشاره کرد. ايوان کليما براي برخي آثارش جوايزي از جمله جايزه فرانتس کافکا را دريافت کرده است.

درباره ترجمه کتاب «قرن ديوانه من»
کتاب «قرن ديوانه من» با ترجمه فروغ پورياوري در نشر ثالث منتشر شده است.
فروغ پورياوري، متولد 1334، مترجم باسابقه ايراني است. او در رشته زبان و ادبيات انگليسي تحصيل کرده و به طور خاص به ترجمه از نويسندگان اروپاي شرقي پرداحته است. او آثار متعددي از نويسندگاني چون ميلان کوندرا، ايوان کليما، نادين گورديمر، واتسلاو هاول و... به فارسي برگردانده است. «قاضي»، «قرب جوار»، «جار و جنجال در باغ گواوا»، «سرزمين‌هاي شبح‌زده»، «فريدا»، «وصيت خيانت‌شده»، «کتاب خنده و فراموشي»، «نه فرشته، نه قديس»، «مواجهه»، «روح پراگ»، «سرزمين‌هاي شبح‌زده» و «ژاک و اربابش» تعدادي از ترجمه‌هاي پورياوري هستند.