پاپ سبز

رمان «پاپ سبز» اثر میگل انخل استوریاس
یک رمان بزرگ از امریکای لاتین. رمان «پاپ سبز»، با عنوان اصلی El Papa Verde، از آثار برجسته و مهم میگل انخل استوریاس، نویسنده بزرگ گواتمالایی و برنده جایزه نوبل ادبیات، است. رمان «پاپ سبز» بخش دوم از سه‌گانه‌ای است معروف به «سه‌گانۀ موز». رمان اول این سه‌گانه «تندباد»، رمان دوم «پاپ سبز» و رمان سوم «چشمان بازمانده در گور» است که سومی را سروش حبیبی با همین عنوان و نیز با عنوان‌های «چشمان نخفته در گور» و «چشمِ انتظارِ درخاک‌رفتگان» و اولی را حمید یزدان‌پناه با عنوان «باد سهمگین» به فارسی ترجمه کرده است.
استوریاس در رمان «پاپ سبز» در لفاف افسانه و واقعیت و با تلفیق این دو با یکدیگر داستان استعمار و داستان سرمایه و تملک و جاه‌طلبی و بی‌رحمی و داستان تصاحب زمین بومیان امریکای لاتین از جانب غارتگرانِ آمده از غرب را می‌گوید و داستان تقابل استعمارگران با بومیان سرخپوست را. «پاپ سبز» یکی از آثار مهم عصر طلایی ادبیات امریکای لاتین است؛ این رمان تلفیقی‌ست از سنت‌های بومی سرخپوستان امریکای لاتین و ادبیات غرب؛ تلفیقی شاعرانه که واقعیت و افسانه را به‌هم می‌آمیزد و حاصل آن سبکی‌ست که آن را به نام «رئالیسم جادویی» می‌شناسیم.
رمان «پاپ سبز» قصۀ استعمارگر و استعمارشده است و قصۀ مبارزه با استعمار و استعمارگران.
مترجم فرانسوی رمان «پاپ سبز» در توضیح خود درباره این رمان، که ترجمه‌اش در ابتدای ترجمۀ فارسی کتاب آمده، آن را چنین وصف می‌کند: «هرگز کشمکش و تضاد میان ساختمان فکری نژاد انگلوساکسون و ساختمان روحی و افسانه‌ای نژاد بومی امریکا با قدرت و عمقی که در این رمان وصف شده، در جای دیگر دیده نشده است. رمانی که شاید بتوان گفت شاهکار میگل انخل استوریاس است.»
متن اصلی رمان «پاپ سبز» اولین بار در سال 1954 منتشر شده است.

مروری بر رمان «پاپ سبز»
داستانِ رمانِ «پاپ سبز» درباره یک قاچاقچی جاه‌طلب امریکایی به نام جو میکر تامپسن است که برای رسیدن به پول و قدرت از هیچ جنایت و بی‌رحمی و شرارتی رویگردان نیست. جو میکر تامپسن از امریکا به میان بومیان سرخپوست می‌آید و زمین‌های آن‌ها را تصاحب می‌کند و با کشت‌وکارِ موز در این زمین‌ها به یک تاجر بزرگ میوه بدل می‌شود. اما به‌موازات برنامه‌های استعمارگرانه و سودجویانۀ تامپسن و قضیۀ کمپانی موز و جلال و جبروتِ آن، ماجرایی عاشقانه نیز برای تامپسن اتفاق می‌افتد و نیز پای دسیسه‌ای جنایتکارانه به میان می‌آید و همچنین پای رویدادهایی تلخ و تراژیک. این‌ها درهم‌تنیده با یکدیگر رمانی پدید می‌آورند که آمیزه‌ای از عشق و تغزل و درد و وحشت و جنایت و ظلم و سیاست‌ و افسانه و خیال و واقعیت‌ است. استوریاس در این رمان همچنین از تقابل فرودستان و فرادستان و جدال میان بهره‌کشان و آن‌ها که سرزمین‌شان تصاحب شده سخن می‌گوید و این‌گونه بخشی از تاریخ امریکای لاتین را به زبان تخیل و افسانه روایت می‌کند.

درباره میگل انخل استوریاس، نویسنده رمان «پاپ سبز»
میگل انخل استوریاس، متولد 1899 و درگذشته به سال 1974، داستان‌نویس، شاعر، روزنامه‌نگار، جستارنویس، نمایشنامه‌نویس، دیپلمات و سیاستمدار گواتمالایی و برنده جایزه نوبل ادبیات سال 1967 است. استوریاس از کودکی، از طریق قصه‌هایی که دایه‌اش برایش تعریف می‌کرد، با افسانه‌های سرخپوستان آشنا شد. اولین اثر داستانی او «افسانه‌های گواتمالا» بود که استوریاس آن را وقتی در پاریس بود و با مقدمه‌ای از پل والری منتشر کرد. استوریاس دارای دکترای حقوق و نیز تحصیلکرده رشتۀ مردم‌شناسی در دانشگاه سوربن فرانسه بود. او مطالعات فراوانی در متون مذهبی قوم مایا و فرهنگ این قوم داشت و در این زمینه متخصص بود و متون مذهبی مایاها را از زبان بومی به اسپانیایی ترجمه کرد. او روزنامه‌نگاری هم کرده بود و مدتی طولانی سردبیر نشریه‌ای ادبی بود. استوریاس همچنین مدتی نماینده مجلس بود و نیز در طول زندگی خود به مشاغل دیپلماتیک مختلفی گماشته شد که از آن جمله می‌توان به انتصابش به عنوان سفیر گواتمالا در پاریس اشاره کرد.
استوریاس یکی از سرآمدان دوران شکوفایی ادبیات امریکای لاتین و یکی از نویسندگان مطرح سبک رئالیسم جادویی است. از آثار داستانی او می‌توان به «آقای رئیس جمهور» و «چشمان بازمانده در گور» اشاره کرد.

درباره ترجمۀ فارسی رمان «پاپ سبز»
رمان «پاپ سبز» با ترجمه و مقدمۀ زهرا خانلری (کیا) و همراه با توضیح مترجم فرانسوی کتاب درباره آن، در انتشارات خوارزمی منتشر شده است.
زهرا خانلری (کیا)، مترجم رمان «پاپ سبز»، متولد 1291 در تهران و درگذشته به سال 1369، نویسنده و پژوهشگر و فعال اجتماعی و فرهنگ‌نویس و مترجم ایرانی است. اجداد پدری‌اش اهل نور مازندران بودند و پدرش فرزند شیخ فضل‌الله نوری بود.
زهرا کیا اولین زن ایرانی بود که از دانشگاه تهران دکترای ادبیات فارسی گرفت. رسالۀ دکتری‌اش سبک ادبی کتاب‌های تاریخی ایران بود که او آن را زیر نظر ملک‌الشعرای بهار نوشت. در همان دوره تحصیل در دانشگاه تهران بود که با پرویز ناتل خانلری آشنا شد و این آشنایی به ازدواج انجامید و نیز به همکاری در انتشار مجلۀ «سخن» که از اولین مجلات ادبی پیشرو ایران بود.
زهرا خانلری (کیا) بعد از اتمام تحصیلات مدتی به تدریس ادبیات در دبیرستان دخترانۀ نوربخش پرداخت و مدتی هم رئیس این دبیرستان شد. بعد از قبولی در امتحانِ دانشیاری به تدریس در دانشگاه مشغول شد و پس از چندی از دانشیاری به استادی رسید.
او همچنین از فعالان در زمینۀ حقوق زنان بود و به همراه فاطمه سیاح و گروهی دیگر از فعالان این عرصه عضو شورای زنان بود و مدتی هم منشی هیئت مدیره این شورا شد. در زمینۀ تغییر و تحول کتاب‌های درسی در ایران نیز در سازمان کتاب‌های درسی و در کنار گروهی دیگر از همکاران خود فعالیت‌های ارزنده‌ای انجام داد که این ماحصل سفری بود که به‌منظور مطالعۀ کتاب‌های درسی به فرانسه و انگلستان داشت.
در سال 1344 درخواست بازنشستگی از تدریس در دانشگاه تهران کرد، چون تدریسِ تمام‌وقت در دانشگاه مجالی برای نوشتن و ترجمه نمی‌گذاشت و او می‌خواست وقت اصلی‌اش را به نوشتن و ترجمه اختصاص دهد. از آثار تألیفی او می‌توان به «فرهنگ ادبیات جهان» و «فرهنگ ادبیات فارسی» و از ترجمه‌هایش می‌توان به «بیست داستان» و «آقای رئیس جمهور» اشاره کرد.

رتبۀ رمان «پاپ سبز» در گودریدز: 3.46 از 5.