ابله

ابله
فیودور داستایفسکی
رضا ستوده
ناشر: نگاه

کتاب «ابله» اثر فیودور داستایفسکی
رمانی که از برخی جهات آن را بلندپروازنه‌ترین اثر معنوی داستایفسکی دانسته‌اند. کتاب «ابله» نه فقط از شاهکارهای فیودور داستایفسکی بلکه یکی از مهم‌ترین رمان‌های کلاسیک جهانی است.
در رمان «ابله» داستایفسکی داستان هبوط مادی یک خانواده و شاهزاده میشیکین را روایت کرده است. سقوط این خانواده را به نوعی می‌توان به جامعه بسط داد چرا که داستایفسکی در این رمان به نقد مناسبات اجتماعی در تمام لایه‌ها و سطوح آن پرداخته است.
ابله در واقع صفتی است برای شاهزاده میشیکین، شخصیت اصلی رمان «ابله». او واپسین بازمانده خاندانی است که اگرچه روزگاری اصیل و ثروتمند بوده اما دوران اوج این خانواده دیگر سپری شده و حالا به افول رسیده است.
ایده و چارچوب رمان «ابله» در پاییز 1867 در ذهن داستایفسکی شکل می‌گیرد اما کار نوشتن رمان چند ماهی پس از آن آغاز می‌شود.
کتاب «ابله» از مهم‌ترین آثار داستایفسکی است که به زبان‌های متعددی ترجمه شده است. در ایران هم این کتاب در سال‌های مختلف و با چندین ترجمه به فارسی منتشر شده است و یکی از این ترجمه‌ها توسط رضا ستوده انجام شده که در نشر نگاه منتشر شده است.

مروری بر کتاب «ابله»
شاهزاده میشیکین کتاب «ابله» در نوع خود شخصیت قابل توجهی است. او آمیزه‌ای است از یک احمق وارسته، یک دون کیشوت یا یک شبه مسیح؛ او البته فروتن و صادق است و دوستدار تمام تحقیرشدگان. او بیمار است و می‌توان او را شاهزاده‌ای مجنون دانست که مدتی طولانی به قصد درمان بیماری‌اش به اروپا رفته بود. بازگشت او به روسیه اما گرفتاری‌های دیگری هم به وجود می‌آورد.
شاهزاده میشکین رویای صلح برای تمام انسان‌ها در سر دارد و خود را مدافع بیماران و طردشدگان جامعه می‌داند. اما او در نگاه کسانی که در جامعه آدم‌های موفقی به شمار می‌روند یک بی‌عرضه بی‌آزار و به تعبیر دقیق‌تر یک ابله است. داستایفسکی در رمان «ابله» بار دیگر به نقد صریح جامعه‌ای می‌پردازد که اسیر طمع و مادیات شده و هیچ ارزشی در آن بالاتر از پول و قدرت وجود ندارد.
شخصیت‌های رمان‌های داستایفسکی معمولا در خور توجه‌اند. در رمان «ابله» نیز با تعدادی از این شخصیت‌ها با خصلت‌هایی ویژه سروکار داریم. آنها اغلب پریشان‌حال و عصبی و مجنون‌اند و گرفتار افراط‌های عاطفی هستند.
می‌توان چهار شخصیت اصلی برای رمان «ابله» در نظر گرفت و شاهزاده میشکین را یکی از شخصیت‌های محوری رمان دانست. او نماینده یا به عبارت بهتر آخرین بازمانده خانواده اشرافی ورشکسته‌ای است که هیچ وسیله‌ای برای امرار معاش روزمره در اختیار ندارد و در این وضعیت به بیماری صرع هم مبتلا است. او حتی امکان درمان در خارج از روسیه را ندارد و فردی خیرخواه او را پیش پزشکی مشهور در اروپا می‌فرستد.
در بخشی از ترجمه رضا ستوده از رمان «ابله» می‌خوانیم: «یک روز آفتابی، درحالی‌که کُت کهنه پدرم را پوشیده بودم، در بلوار نوسکی قدم می‌زدم که ناستاسیا فیلیپونا ناگهان از مغازه‌ای بیرون آمد و سوار کالسکه‌ای شد. قسم می‌خورم که فورا آتش به جانم افتاد. همان‌جا زالشف را هم دیدم. خیلی شیک‌وپیک کرده بود و مثل رجال لباس پوشیده بود و هیچ شباهتی به من که مثل دوره‌گردها بودم نداشت. به من گفت: برای تو لقمه گلوگیری است. برای کسی مثل تو مناسب نیست. او یک شاهزاده است و اسمش هم ناستاسیا فیلیپونا باراشکوواست و با توتسکی زندگی می‌کند که دوست دارد به‌‌زودی از دست این خانم خلاص شود، چون کم‌کم دارد پیر می‌شود؛ پنجاه‌وپنج یا همین حدود سن او است. و به همین سبب زمانِ ازدواجش فرا رسیده است. او می‌خواهد با زن زیبایی که از این نظر در کل پترزبورگ یگانه است ازدواج کند. سپس به من گفت می‌توانم ناستاسیا فیلیپونا را همان شب در لژ مخصوص اجرای باله ببینم، ولی مگر پدرمان به ما اجازه می‌داد که پا به ساختمان تئاتر بگذاریم. اگر این کار را می‌کردیم، تکه‌بزرگه گوشمان بود».

درباره فیودور داستایفسکی نویسنده کتاب «ابله»
فیودور داستایفسکی در یازدهم نوامبر 1821 در مسکو متولد شد. پدرش گرچه تباری اشرافی داشت اما در این زمان دیگر از درجه اعتبار افتاده بود. او یک جراح نظامی بود که از ارتش استعفا داده و در زمان تولد فیودور، دکتر بیمارستان مارینسکی در مسکو برای فقرا شده بود. مادر داستایفسکی، ماریا نخائوا، دختر بازرگان متمولی بود که او نیز تا حدی مقام و موقعیت خود را از دست داده بود. فیودور به همراه برادر بزرگ‌تر و خواهرهای کوچک‌ترش در محوطه بیمارستان مارینسکی و در بخش الحاقی به ساختمان اصلی بیمارستان رشد کرد. او در انزوا رشد کرد و تا مدت‌ها در خانه درس خواند و با سلطه پدری مستبد روبه‌رو بود. در سیزده‌سالگی به مدرسه‌ای خصوصی در مسکو رفت و در شانزده سالگی او را به مدرسه مهندسی نظامی در سن‌پترزبورگ فرستادند. داستایفسکی در این دوره با اشتیاق آثار شاخص نویسندگان مختلف را خواند و سلیقه ادبی‌اش شکل گرفت و به خصوص علاقه زیادی به گوگول پیدا کرد. در سال 1843 داستایفسکی از مدرسه نظامی فارغ‌التحصیل شد و بعد از یک سال خدمت اجباری، با کناره‌گیری از مقام نظامی‌اش به نویسندگی روی آورد. اولین رمان او با عنوان «مردم فقیر» یا «بیچارگان» در 1846 منتشر شد و شهرت و مقبولیت زیادی برایش به همراه آورد. داستایفسکی زندگی پرفراز و نشیبی داشت و استبداد تزاری دامن او را هم گرفت. با درگرفتن شورش‌های انقلابی در سراسر اروپا در 1848، موج تازه‌ای از سرکوب به روسیه هم رسید و در نتیجه آن داستایفسکی در 1849 بازداشت شد و به چهار سال حبس با اعمال شاقه و تبعید محکوم شد. داستایفسکی پس از رهایی رمان‌های متعددی نوشت که برخی از آنها در شمار شاخص‌ترین شاهکارهای ادبیات جهانی به شمار می‌روند. او در طول شصت سال زندگی‌اش یعنی تا بیست‌وهشتم ژانویه 1881، نه تنها به یکی از مهم‌ترین چهره‌های ادبیات روسیه بلکه به قله‌ای در ادبیات جهانی بدل شد و در زمان حیاتش به شهرتی عام دست پیدا کرد. «جنایت و مکافات»، «ابله»، «برادران کارامازوف»، «قمار باز»، «جوان خام» و «نیه توچکا» عناوین برخی از آثار ترجمه شده داستایفسکی به فارسی است.

درباره ترجمه کتاب «ابله»
کتاب «ابله» با ترجمه رضا ستوده در نشر نگاه منتشر شده است.
رضا ستوده، متولد 1344، مترجم ایرانی است. او عمدتا به ترجمه رمان و مجموعه داستان پرداخته است. «نان و شراب»، «ناطور دشت»، «موش‌ها و آدم‌ها»، «کشتن مرغ مقلد» و «چراغ‌های بی‌فروغ» عناوین برخی از کتاب‌هایی هستند که با ترجمه ستوده منتشر شده‌اند.