فقط یک طاعون ساده

کتاب «فقط یک طاعون ساده» نوشتۀ لودمیلا اولیتسکایا
طاعون در طاعون. کتاب «فقط یک طاعون ساده» داستان وحشتِ ویروسی همه‌گیر در دلِ وحشت و خفقان سیاسی است؛ داستان گره‌خوردن طاعون و استالینیسم به یکدیگر که وحشتِ بیماری را در دل وحشتِ سیاسی پدید می‌آورَد.
لودمیلا اولیتسکایا کتاب «فقط یک طاعون ساده» را سال‌ها پیش از شیوع همه‌گیری کرونا و به‌صورت فیلمنامه نوشته بوده است. در دوران همه‌گیری کرونا داستان این فیلمنامه، که وقایع آن مربوط به روسیۀ پایان دهۀ 1930 میلادی و دوران حکومت استالین است، موضوع روز می‌شود و از کشوی نویسنده بیرون می‌آید.
مجلۀ آلمانی «تئوری ادبیات» دربارۀ کتاب «فقط یک طاعون ساده» و پیوند آن با کووید – 19 و توتالیتاریسم می‌نویسد: «بحران کووید – 19 سبب شد اولیتسکایا دست‌نوشته‌ی سه دهه‌ی پیشش را از کشو بیرون بیاورد. کتاب کوچکِ فقط یک طاعون ساده روایتگر زندگی مردمانی است که کنارِ هراسِ شیوع یک بیماری کشنده باید سیاست‌های حکومتی توتالیتر برای کنترلِ همه‌گیری را هم تاب بیاورند.»

مروری بر کتاب «فقط یک طاعون ساده»
در سال 1939 مردم روسیۀ شوروی در معرض خطر همه‌گیری طاعون قرار گرفتند. این اتفاق، که یک رویداد واقعی بود، دستمایۀ لودمیلا اولیتسکایا برای نوشتن کتاب «فقط یک طاعون ساده» قرار گرفته است.
اولیتسکایا در کتاب «فقط یک طاعون ساده» وضعیتی مخوف، ناشی از خطر شیوع طاعون، را ترسیم می‌کند که در دل یک وضعیت مخوف سیاسی پدید آمده و به آن پیوند خورده است.
وقایع کتاب «فقط یک طاعون ساده» در دوران زمامداری ژوزف استالین رخ می‌دهند؛ دورانی که از نمودهای معروفِ توتالیتاریسم و اختناق سیاسی و حکومت وحشت است. در چنین وضعیتی مواجهۀ حکومت با خطرِ همه‌گیری چگونه می‌توانسته بوده باشد و یک حکومت توتالیتر و مستبد، با توجه به ماهیتِ پنهانکار و سیستم پلیسی‌اش، چه سیاست‌هایی را برای مهار طاعون اتخاذ می‌کند؟ این را با خواندن کتاب «فقط یک طاعون ساده» در خواهید یافت.
لودمیلا اولیتسکایا در کتاب «فقط یک طاعون ساده» فضای وحشت، هم وحشت ناشی از احتمال شیوعِ همه‌گیری و هم وحشت سیاسی، و نیز آشفتگی و به‌هم‌ریختگیِ خنده‌دار و درعین‌حال اضطراب‌زای سیستمی معیوب را ماهرانه و با طنزی سیاه ترسیم کرده است. در این کتاب با فضایی مواجهیم که آمیزه‌ای از وحشت و هراس و آشفتگی و مضحکه است.
کتاب «فقط یک طاعون ساده» عرصۀ جدال و درگیری واقعیت با ایدئولوژی و دستورالعمل است؛ عرصۀ جدال آن‌چه هست و آن‌چه نظام توتالیتر، تنگ‌نظرانه و به‌زور، می‌خواهد که باشد؛ عرصه‌ای که در آن همه‌چیز رنگی از ابهام و رمز و راز به خود می‌گیرد و حکومت مردم را همواره در گیجی و ابهام و اضطراب نگه می‌دارد.
در بخشی از کتاب «فقط یک طاعون ساده» می‌خوانید: «رودُلف با لحن خسته‌ای گفت: "راستش را بخواهید، رشته‌ی من میکروبیولوژی است. می‌ترسم آن چیزهایی که من رویشان تحقیق می‌کنم با قوانین دیگری زندگی کنند."
جوانک به جوش‌وخروش آمد: "چطور؟ با کدام قوانین دیگر؟ ما همه طبق یک قانون زندگی می‌کنیم: قانون مارکسیسم – لنینیسم!"
خانم خوش‌پوش به دلهره افتاد: "بفرمایید، بفرمایید میل کنید!"
رودُلف خیلی جدی تأیید کرد: "بله، آن که مسلم است و جای شک ندارد. مسئله فقط این است که میکروب‌های من این را نمی‌دانند."»

دربارۀ لودمیلا اولیتسکایا، نویسندۀ کتاب «فقط یک طاعون ساده»
لودمیلا اوگنیونا اولیتسکایا ( Людмила Евгеньевна Улицкая)، متولد 1943، داستان‌نویس، نمایشنامه‌نویس، فیلمنامه‌نویس و فعال اجتماعی و سیاسی اهل روسیه است. اولیتسکایا فارغ‌التحصیل رشتۀ ژنتیک از دانشگاه دولتی مسکو است. او بعد از دانشگاه و در دوره حکومت شوروی، دو سال در مؤسسۀ ژنتیک عمومی کار کرد اما در سال 1970، به دلیل خواندن و پخش ادبیات زیرزمینی موسوم به سامیزدات، اخراج شد و حدود نُه سال بیکار بود.
اولیتسکایا در آثارش بیشتر به موضوعاتی چون تساهل مذهبی و نژادی، زندگی روزمره، مشکل روشنفکران در فرهنگ شوروی و نیز به این موضوع که زنان چگونه نقش‌های جنسیتی جدید را در جامعه شکل می‌دهند، می‌پردازد. آثار او برندۀ جوایز مختلفی در عرصه‌های ملی و بین‌المللی شده است.
اولیتسکایا همچنین یک مفسر و تحلیل‌گر اجتماعی است و فعالانه در پروژه‌های بشردوستانه برای افزایش دسترسی به ادبیات مشارکت دارد. او در مارس 2014 یکی از سخنرانان اصلی تظاهرات ضد جنگ در مسکو بود. اولیتسکایا از منتقدان سرسخت سیاست‌های ولادیمیر پوتین در روسیه و از منتقدان و مخالفان جنگ روسیه با اوکراین است و از اوایل مارس 2022 روسیه را ترک کرده و ساکن برلین شده است.
از جمله آثار لودمیلا اولیتسکایا می‌توان به «سونیچکا»، «زیبا»، «چادر سبز بزرگ»، «بی‌بی پیک»، »مربای روسی» و «تدفین‌پارتی» اشاره کرد.

دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «فقط یک طاعون ساده»
کتاب «فقط یک طاعون ساده» با ترجمۀ آبتین گلکار در نشر برج منتشر شده است.
آبتین گلکار، متولد 1356 در تهران، مترجم ایرانی است. او دارای لیسانس زبان و ادبیات روسی از دانشگاه تهران و فوق‌لیسانس و دکترای همین رشته از دانشگاه ملی تاراس شِوچنکو کی‌یف در اوکراین است.
گلکار آثار فراوانی را از ادبیات کلاسیک و مدرن روسی به فارسی ترجمه کرده که بعضی از آن‌ها عبارتند از: «بازرس»، «داستان ملال‌انگیز: از یادداشت‌های یک مرد سالخورده»، «اتاق شمارۀ 6»، «آشیانه‌ی اشراف»، «قلب سگی»، «بارادین»، «دوازده صندلی» و «بازگشت چورب».
آبتین گلکار، به‌خاطر ترجمۀ کتاب «آشیانه‌ی اشراف» ایوان تورگنیف، در نخستین دورۀ جایزۀ ابوالحسن نجفی، جایزه‌ای ویژۀ ترجمۀ ادبیات داستانی، برندۀ این جایزه شد.
گلکار تدریس در دانشگاه تربیت مدرس را نیز در کارنامۀ کاری خود دارد.