در دام افتاده

رمان «در دام افتاده» اثر آیریس مرداک
یک رمان پیکارسکِ کُمیک و فلسفی. رمان «در دام افتاده»، با عنوان اصلی Under the Net، اولین رمان آیریس مرداک، داستان‌نویس و فیلسوف ایرلندی - بریتانیایی، و از محبوب‌ترین رمان‌های اوست.
آیریس مرداک در رمان «در دام افتاده» از شکست و طردشدگی و سرگشتگی و بدبیاری، از عشق و ثروت و شهرت و نیز از ادبیات می‌گوید و از خلال داستانی پرماجرا به کندوکاو در پیچیدگی‌های انسان و روابط عاطفی و انسانی و موقعیت‌های بغرنجی که انسان در زندگی با آن‌ها مواجه می‌شود می‌پردازد.
متن اصلی رمان «در دام افتاده» اولین بار در سال 1954 منتشر شده است. مجلۀ «تایم» در سال 2005 از این رمان به‌عنوان یکی از صد رمان برتر انگلیسی‌زبان که از سال 1923 تا آن زمان منتشر شده بودند نام برد. همچنین مؤسسۀ انتشاراتی «مدرن لایبرری» این رمان را یکی از بزرگترین رمان‌های انگلیسی‌زبان قرن بیستم توصیف کرده است.

مروری بر رمان «در دام افتاده»
آیریس مرداک در رمان «در دام افتاده» مؤلفه‌های ژانر پیکارسک را، که یکی از ژانرهای بسیار قدیمی در داستان‌نویسی است، به‌کار می‌گیرد و یک رمان پیکارسک شهری مدرن خلق می‌کند که شخصیت اصلی آن، همچون شخصیت‌های دیگر رمان‌های پیکارسک، یک آدم خانه‌به‌دوش و بی‌سرپناه است که زندگی‌اش را از راه آویزان این و آن شدن می‌گذرانَد.
رمان «در دام افتاده» همچنین یک رمان فلسفی است، اگرچه نویسنده در این رمان قصه را به فلسفه و فلسفه‌بافی نمی‌بازد و فلسفه‌اش را در متن قصه‌ای طنزآمیز و پرماجرا بیان می‌کند.
رمان «در دام افتاده» دربارۀ نویسنده‌ و روشنفکر و فیلسوفی شکست‌خورده و بی‌جاومکان به نام جیک است که مجبور است برای به‌دست آوردن جایی برای زندگی آویزان این و آن شود. او سراغ معشوقه‌های سابقش می‌رود تا بلکه بتواند با ورود دوباره به زندگی آن‌ها سرپناهی برای خودش دست‌وپا کند. در ادامۀ رمان «در دام افتاده» می‌بینیم که حضور یکی از این معشوقه‌ها، به نام آنا، و خواهرش، سادی، در رمان پررنگ‌تر می‌شود و این دو زن نقشی مهم را در ماجراهای رمان «در دام افتاده» ایفا می‌کنند. همچنین است یکی از دوستان قدیمی جیک که فیلسوف است و جیک مدتی‌ست که دیگر با او رابطه‌ای ندارد اما باز با او مواجه می‌شود.
فلسفۀ دوست فیلسوفِ جیک و بحث‌های فلسفی آن‌ها باهم جایگاهی ویژه در رمان «در دام افتاده» دارد.
رمان «در دام افتاده» یک رمان پرماجراست که در آن، ضمن طرح داستانی جذاب با شخصیت‌هایی غریب و خاص، به واکاوی احساسات و ذهنیات پیچیدۀ آدمی و مسائل وجودی و هستی‌شناختی انسان و عشق و روابط عاطفی انسانی نیز پرداخته می‌شود.
در بخشی از رمان «در دام افتاده» می‌خوانید: «مگدالن از بالای پله‌ها گفت: "اگر وقتی سام این‌جاست برگردی، گردنت را می‌شکند."
چمدان دیگر را برداشتم، دست‌نوشته‌هایم را در پاکتی با کاغذ قهوه‌ای بسته‌بندی کردم و پیاده به راه افتادم. باید فکر می‌کردم ولی اصلاً توی تاکسی نمی‌توانم فکر کنم؛ چشمانم باید مدام به تاکسی‌متر باشد. سوار اتوبوس شمارۀ هفتادوسه و روانۀ مغازۀ خانم تینکهام شدم. خانم تینکهام در خیابان شارلوت روزنامه‌فروشی داشت؛ مغازه‌ای کوچک، چرک و گَردگرفته که ظاهر زننده‌اش سر نبش خیابانی قد علم کرده و تابلوی اعلانات ارزانی جلوی درش جا خوش کرده بود. محصولاتش شامل روزنامه‌هایی به زبان‌های مختلف، مجله‌های بانوان، داستان‌های وسترن، علمی – تخیلی و همچنین مجلات امیزینگ استوریز می‌شد؛ دست‌کم می‌توان گفت انبوهی از این نشریات که بدون نظم خاصی روی هم تلنبار شده بودند، آن‌جا حراج شده‌اند. با وجود این، خودم تا حالا ندیده‌ام کسی چیزی جز بستنی از آن‌جا بخرد، بستنی هم مانند روزنامۀ ایونینگ نیوز حراج است.
بیش‌تر آثار ادبی سال‌هاست همان‌جا افتاده‌اند و زیر نور خورشید رنگ می‌بازند. این سکون فقط زمانی مشوش می‌شود که گاهی خود خانم تینکهام حس‌وحال کتاب خواندن داشته باشد، کتابِ وسترنی با کاغذی رنگ‌ورورفته انتخاب می‌کند؛ فقط برای این‌که نشان بدهد نصفه رهایش کرده بوده و حالا به کل داستان را از یاد برده است. اوضاع به همین منوال اگر پیش می‌رفت، او تا کنون می‌بایست همۀ موجودی خود را که اندک است و به آن افزوده نمی‌شود، خوانده باشد. دیده‌ام گه‌گاهی نگاهی به روزنامه‌های فرانسوی می‌اندازد، گرچه او خود معترف است فرانسوی نمی‌داند و احتمالاً فقط به تصاویرشان نگاه می‌کند. در کنار صندوق بستنی‌ها، یک میز کوچک آهنی و دو صندلی وجود دارند که روی قفسۀ بالای آن‌ها نوشیدنی‌های غیرالکلی به رنگ‌های سبز و قرمز قرار گرفته‌اند. من این‌جا ساعت‌هایی سرشار از آرامش گذرانده‌ام.
ویژگی عجیب و غریب دیگر مغازۀ خانم تینکهام این است که گربه از در و دیوارش می‌بارد. خانواده‌ای همیشه در حال تکثیر از گربه‌های ببری که از مادری عظیم‌الجثه سبز شده‌اند، رویِ سطح و اطرافِ پیشخان و قفسه‌های خالی به حالتی خواب‌آلوده و اندیشمندانه می‌نشینند و چشمان کهربایی‌شان را زیر نور آفتاب باریک می‌کنند و انگار مدام چشمک می‌زنند؛ چشمانشان همچون شکافی شفاف، که انگار از همه‌چیز و همه‌کس بیزارند، لابلای خزهای آفتاب‌گرفتۀ داغ. هر وقت وارد مغازه می‌شوم معمولاً یکی از آن‌ها جست می‌زند و روی زانویم می‌نشیند، مدتی با متانت و بی‌غرض همان‌جا می‌نشیند، بعد بی‌صدا می‌رود توی کوچه و خیابان و در امتداد ویترین مغازه‌ها پرسه می‌زند.»
رمان «در دام افتاده» با ترجمۀ حمیدرضا زمانیان در نشر ثالث منتشر شده است.

دربارۀ آیریس مرداک، نویسندۀ رمان «در دام افتاده»
آیریس مرداک (Iris Murdoch)، متولد 1919 و درگذشته به سال 1999، داستان‌نویس، شاعر، نمایشنامه‌نویس و فیلسوف ایرلندی – بریتانیایی بود. شهرت مرداک بیش از هرچیز به‌خاطر رمان‌هایی است که در آن‌ها به خیر و شر، روابط جنسی، اخلاق و قدرت ناخودآگاه پرداخته است. او همچنین، به‌عنوان فیلسوف، بیشتر با کتاب «سیطره‌ی خیر» شناخته می‌شود.
مرداک در سال 1978 به‌خاطر یکی از رمان‌هایش به نام «دریا، دریا» برندۀ جایزۀ بوکر شد. همچنین مجلۀ «تایمز» در سال 2008 او را به‌عنوان دوازدهمین نویسنده از پنجاه نویسندۀ برتر بریتانیایی، از سال 1945 تا آن زمان، معرفی کرد.
از دیگر آثار آیریس مرداک می‌توان به کتاب‌های «هنری و کیتو» و «سارتر: خردگرایی رمانتیک» اشاره کرد.