رمان «در دام افتاده» اثر آيريس مرداک
يک رمان پيکارسکِ کُميک و فلسفي. رمان «در دام افتاده»، با عنوان اصلي Under the Net، اولين رمان آيريس مرداک، داستاننويس و فيلسوف ايرلندي - بريتانيايي، و از محبوبترين رمانهاي اوست.
آيريس مرداک در رمان «در دام افتاده» از شکست و طردشدگي و سرگشتگي و بدبياري، از عشق و ثروت و شهرت و نيز از ادبيات ميگويد و از خلال داستاني پرماجرا به کندوکاو در پيچيدگيهاي انسان و روابط عاطفي و انساني و موقعيتهاي بغرنجي که انسان در زندگي با آنها مواجه ميشود ميپردازد.
متن اصلي رمان «در دام افتاده» اولين بار در سال 1954 منتشر شده است. مجل? «تايم» در سال 2005 از اين رمان بهعنوان يکي از صد رمان برتر انگليسيزبان که از سال 1923 تا آن زمان منتشر شده بودند نام برد. همچنين مؤسس? انتشاراتي «مدرن لايبرري» اين رمان را يکي از بزرگترين رمانهاي انگليسيزبان قرن بيستم توصيف کرده است.
مروري بر رمان «در دام افتاده»
آيريس مرداک در رمان «در دام افتاده» مؤلفههاي ژانر پيکارسک را، که يکي از ژانرهاي بسيار قديمي در داستاننويسي است، بهکار ميگيرد و يک رمان پيکارسک شهري مدرن خلق ميکند که شخصيت اصلي آن، همچون شخصيتهاي ديگر رمانهاي پيکارسک، يک آدم خانهبهدوش و بيسرپناه است که زندگياش را از راه آويزان اين و آن شدن ميگذرانَد.
رمان «در دام افتاده» همچنين يک رمان فلسفي است، اگرچه نويسنده در اين رمان قصه را به فلسفه و فلسفهبافي نميبازد و فلسفهاش را در متن قصهاي طنزآميز و پرماجرا بيان ميکند.
رمان «در دام افتاده» دربار? نويسنده و روشنفکر و فيلسوفي شکستخورده و بيجاومکان به نام جيک است که مجبور است براي بهدست آوردن جايي براي زندگي آويزان اين و آن شود. او سراغ معشوقههاي سابقش ميرود تا بلکه بتواند با ورود دوباره به زندگي آنها سرپناهي براي خودش دستوپا کند. در ادام? رمان «در دام افتاده» ميبينيم که حضور يکي از اين معشوقهها، به نام آنا، و خواهرش، سادي، در رمان پررنگتر ميشود و اين دو زن نقشي مهم را در ماجراهاي رمان «در دام افتاده» ايفا ميکنند. همچنين است يکي از دوستان قديمي جيک که فيلسوف است و جيک مدتيست که ديگر با او رابطهاي ندارد اما باز با او مواجه ميشود.
فلسف? دوست فيلسوفِ جيک و بحثهاي فلسفي آنها باهم جايگاهي ويژه در رمان «در دام افتاده» دارد.
رمان «در دام افتاده» يک رمان پرماجراست که در آن، ضمن طرح داستاني جذاب با شخصيتهايي غريب و خاص، به واکاوي احساسات و ذهنيات پيچيد? آدمي و مسائل وجودي و هستيشناختي انسان و عشق و روابط عاطفي انساني نيز پرداخته ميشود.
در بخشي از رمان «در دام افتاده» ميخوانيد: «مگدالن از بالاي پلهها گفت: "اگر وقتي سام اينجاست برگردي، گردنت را ميشکند."
چمدان ديگر را برداشتم، دستنوشتههايم را در پاکتي با کاغذ قهوهاي بستهبندي کردم و پياده به راه افتادم. بايد فکر ميکردم ولي اصلاً توي تاکسي نميتوانم فکر کنم؛ چشمانم بايد مدام به تاکسيمتر باشد. سوار اتوبوس شمار? هفتادوسه و روان? مغاز? خانم تينکهام شدم. خانم تينکهام در خيابان شارلوت روزنامهفروشي داشت؛ مغازهاي کوچک، چرک و گَردگرفته که ظاهر زنندهاش سر نبش خياباني قد علم کرده و تابلوي اعلانات ارزاني جلوي درش جا خوش کرده بود. محصولاتش شامل روزنامههايي به زبانهاي مختلف، مجلههاي بانوان، داستانهاي وسترن، علمي – تخيلي و همچنين مجلات اميزينگ استوريز ميشد؛ دستکم ميتوان گفت انبوهي از اين نشريات که بدون نظم خاصي روي هم تلنبار شده بودند، آنجا حراج شدهاند. با وجود اين، خودم تا حالا نديدهام کسي چيزي جز بستني از آنجا بخرد، بستني هم مانند روزنام? ايونينگ نيوز حراج است.
بيشتر آثار ادبي سالهاست همانجا افتادهاند و زير نور خورشيد رنگ ميبازند. اين سکون فقط زماني مشوش ميشود که گاهي خود خانم تينکهام حسوحال کتاب خواندن داشته باشد، کتابِ وسترني با کاغذي رنگورورفته انتخاب ميکند؛ فقط براي اينکه نشان بدهد نصفه رهايش کرده بوده و حالا به کل داستان را از ياد برده است. اوضاع به همين منوال اگر پيش ميرفت، او تا کنون ميبايست هم? موجودي خود را که اندک است و به آن افزوده نميشود، خوانده باشد. ديدهام گهگاهي نگاهي به روزنامههاي فرانسوي مياندازد، گرچه او خود معترف است فرانسوي نميداند و احتمالاً فقط به تصاويرشان نگاه ميکند. در کنار صندوق بستنيها، يک ميز کوچک آهني و دو صندلي وجود دارند که روي قفس? بالاي آنها نوشيدنيهاي غيرالکلي به رنگهاي سبز و قرمز قرار گرفتهاند. من اينجا ساعتهايي سرشار از آرامش گذراندهام.
ويژگي عجيب و غريب ديگر مغاز? خانم تينکهام اين است که گربه از در و ديوارش ميبارد. خانوادهاي هميشه در حال تکثير از گربههاي ببري که از مادري عظيمالجثه سبز شدهاند، رويِ سطح و اطرافِ پيشخان و قفسههاي خالي به حالتي خوابآلوده و انديشمندانه مينشينند و چشمان کهرباييشان را زير نور آفتاب باريک ميکنند و انگار مدام چشمک ميزنند؛ چشمانشان همچون شکافي شفاف، که انگار از همهچيز و همهکس بيزارند، لابلاي خزهاي آفتابگرفت? داغ. هر وقت وارد مغازه ميشوم معمولاً يکي از آنها جست ميزند و روي زانويم مينشيند، مدتي با متانت و بيغرض همانجا مينشيند، بعد بيصدا ميرود توي کوچه و خيابان و در امتداد ويترين مغازهها پرسه ميزند.»
رمان «در دام افتاده» با ترجم? حميدرضا زمانيان در نشر ثالث منتشر شده است.
دربار? آيريس مرداک، نويسند? رمان «در دام افتاده»
آيريس مرداک (Iris Murdoch)، متولد 1919 و درگذشته به سال 1999، داستاننويس، شاعر، نمايشنامهنويس و فيلسوف ايرلندي – بريتانيايي بود. شهرت مرداک بيش از هرچيز بهخاطر رمانهايي است که در آنها به خير و شر، روابط جنسي، اخلاق و قدرت ناخودآگاه پرداخته است. او همچنين، بهعنوان فيلسوف، بيشتر با کتاب «سيطرهي خير» شناخته ميشود.
مرداک در سال 1978 بهخاطر يکي از رمانهايش به نام «دريا، دريا» برند? جايز? بوکر شد. همچنين مجل? «تايمز» در سال 2008 او را بهعنوان دوازدهمين نويسنده از پنجاه نويسند? برتر بريتانيايي، از سال 1945 تا آن زمان، معرفي کرد.
از ديگر آثار آيريس مرداک ميتوان به کتابهاي «هنري و کيتو» و «سارتر: خردگرايي رمانتيک» اشاره کرد.
