ساده دل

رمان «ساده‌دل» اثر ولتر
یک رمان کوتاهِ تراژی‌کُمیکِ فلسفیِ کلاسیک از ولتر، فیلسوف بزرگ عصر روشنگری. رمان «ساده‌دل»، با عنوان اصلی Candide, ou lOptimisme، نمونه‌ای کلاسیک از طنز تلخ و انتقادی دربارۀ فساد و ریاکاریِ قدرت است.
ولتر در رمان «ساده‌دل» با طنزی رندانه، ظریف و جسورانه به باورهای زمانۀ خود و ارکان قدرت و فساد سیستماتیک درون قدرت و همچنین به کلیسای کاتولیک و دریافت‌های مرسوم و رایج و رسمی از مسیحیت و «کتاب مقدس» می‌تازد و تصویری نقادانه از اروپا و به‌ویژه از فرانسۀ زمانۀ خود ارائه می‌دهد.
متن اصلی رمان «ساده‌دل» اولین بار در سال 1767 منتشر شده است.

مروری بر رمان «ساده‌دل»
شخصیت اصلی رمان «ساده‌دل» مردِ جوانی‌ست که در دامان طبیعت پرورش یافته و از همین رو با رسوم و باورهای رایج در اروپای زمانۀ خود بیگانه است. او به فرانسه می‌رود و در آن‌جا، پس از مواجهه با فساد حکومت و آن‌چه عالمانِ منفعت‌طلب و ریاکار به نامِ دین مسیح انجام می‌دهند، مصائبی را از سر می‌گذراند.
طنز تلخ ولتر در رمان «ساده‌دل» برآمده از تفسیرهای کَژ‌نمای به‌واقع راست از آیین‌ها و باورهایی است که تحریف شده‌اند. شخصیت اصلی رمان «ساده‌دل»، از آن رو که با آداب و رسوم جامعه‌ای که تازه به آن پا گذاشته بیگانه است و گفتمان‌های مسلط بر این جامعه را نمی‌شناسد، تفسیرهایی از «کتاب مقدس» ارائه می‌دهد که تفسیرهای رایج و جاافتاده در دستگاه رسمی کلیسا را به چالش می‌کشند. او می‌کوشد «کتاب مقدس» را به‌طور مستقیم و بی‌واسطه و بدون میانجی کشیش‌های زمان خود، که برداشت خودشان از مسیحیت را تنها برداشت درست می‌دانند، دریابد و تفسیر کند.
ولتر همچنین در رمان «ساده‌دل» فسادی را مورد نقد قرار می‌دهد که در زمان او در همۀ ارکان دولت و حکومتِ فرانسه رخنه کرده بود. او در این رمان همۀ ارکان قدرت را نقد می‌کند و نیز به نقد تعصبات و ریاکاری‌های عقیدتی می‌پردازد.
رمان «ساده‌دل» نمونه‌ای از ادبیات و اندیشۀ عصر روشنگری است؛ ادبیات و اندیشه‌ای که بیانگر گسستی بنیادن از قرون وسطی و ورود به قرنی نو بود.
در بخشی از رمان «ساده‌دل» می‌خوانید: «ساده‌دل حافظه‌ای عالی داشت. صلابت اعضای او که از خصایص مردم "برتانی سفلی" است با آب و هوای کانادا تقویت یافته و جمجمۀ او را چنان نیرومند ساخته بود که اگر ضربتی بر آن می‌نواختند به زحمت احساس می‌کرد و اگر نقشی در آن می‌نگاشتند هیچ گاه محو نمی‌شد. هرگز چیزی را فراموش نکرده بود. مرکز دراکۀ او حساس‌تر و بی‌آلایش‌تر بود و چون در دوران کودکی با تعالیم بیهوده و احمقانه‌ای که مغز ما را بدان می‌فرسایند انباشته نشده بود مطالب بدون ابهام به مغز او می‌نشست. آخر سرپرست دیر تصمیم گرفت تا او را به خواندن "عهد جدید" وادارد.
ساده‌دل با لذت فراوان آن کتاب را خواند لیکن چون نمی‌دانست که همۀ وقایع مذکور در آن کتاب در چه زمان و در چه سرزمینی اتفاق افتاده است شک نکرد در اینکه صحنۀ آن وقایع "برتانی سفلی" بوده است و سوگند یاد کرد که اگر یک وقت به کاییف و پیلات بر بخورد گوش و بینی آن نابکاران را ببرد.
عموی او که مفتون این احساسات پاک شده بود در اندک مدتی وی را از حقیقت آگاه کرد و غیرت و حمیّت او را ستود، لیکن به او فهماند که این ابراز حمیت اکنون بیهوده است. زیرا نزدیک به هزار و ششصد و نود سال است که آن اشخاص مرده‌اند.»

دربارۀ ولتر، نویسندۀ رمان «ساده‌دل»
فرانسوا ماری آروئه (François-Marie Arouet)، مشهور به ولتر (Voltaire)، متولد 1694 و درگذشته به سال 1778، فیلسوف، داستان‌نویس، نمایشنامه‌نویس، شاعر، طنزپرداز، مقاله‌نویس و مورخ فرانسویِ عصر روشنگری بود.
شهرت ولتر بابت انتقاداتش از مسیحیت، به‌ویژه کلیسای کاتولیک روم، و انتقاداتش از برده‌داری بود. او متفکر و نویسنده‌ای مدافع آزادی بیان و آزادی‌های مدنی و آزادی مذهب و جدایی کلیسا از دولت بود و در آثارش به هجو نهادهای فرانسوی زمان خود می‌پرداخت. از همین رو آثارش در دوران سلطنت کاتولیک فرانسه با قوانین سختگیرانۀ سانسور مواجه می‌شد.
ولتر نویسنده‌ای پُرکار و همه‌فن‌حریف بود و آثاری در حوزه‌های مختلف، از رمان گرفته تا نمایشنامه و تاریخ‌نگاری و مقاله و شعر و...، از خود به‌جا گذاشت. او یکی از اولین نویسندگانی بود که به شهرتی جهانی دست یافت و آثارش در سطح بین‌المللی پرفروش شد.
مشهورترین اثر ولتر، که شاهکار او به‌حساب می‌آید، رمان «کاندید یا خوش‌بینی» است. از دیگر آثار او می‌توان به کتاب‌های «صادق یا سرنوشت»، «شاهزاده‌خانم بابل»، «فلسفۀ تاریخ»، «عصر لویی چهاردهم» و «رساله‌ای در باب مدارا و بردباری (پیرو پروندۀ مرگِ ژان کالاس)» اشاره کرد.

دربارۀ ترجمۀ فارسی رمان «ساده‌دل»
رمان «ساده‌دل» با ترجمه و مقدمۀ محمد قاضی در انتشارات جامی منتشر شده است.
محمد قاضی، متولد 1292 در مهاباد و درگذشته به سال 1376، مترجم ایرانی بود. او فارغ‌التحصیل رشتۀ قضایی از دانشکدۀ حقوق دانشگاه تهران و بازنشستۀ وزارت دارایی بود و مدتی هم، بعد از بازنشستگی، با کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان همکاری کرد.
قاضی یکی از بهترین مترجمان تاریخ ترجمۀ ادبی در ایران و مترجمی با کارنامۀ کاریِ متنوع و پُربار است. ترجمۀ او از رمان «دن‌کیشوت» سروانتس از نمونه‌های مثال‌زدنیِ ترجمۀ ادبی در ایران است. قاضی در ترجمۀ این رمان هرچه از ذخایر ادبیات فارسی، زبان محاوره، فرهنگ عامه و طنز ادبی که در چنته داشته روی دایره ریخته است.
از دیگر ترجمه‌های محمد قاضی می‌توان به کتاب‌های «دکامرون»، «زوربای یونانی»، «سمرقند»، «سپیددندان»، «داستان کودکی من»، «شازده کوچولو»، «ناپلئون»، «مسیح بازمصلوب»، «جزیرۀ پنگوئن‌ها»، «نان و شراب» و «قربانی» اشاره کرد.