ابله

ابله
فیودور داستایفسکی
مشفق همدانی
ناشر: امیرکبیر

کتاب «ابله» اثر فیودور داستایفسکی
اثری که از نظر زمانی دومین شاهکار بزرگ فیودور داستایفسکی به شمار می‌رود و از مهم‌ترین آثار ادبیات روسی است. داستایفسکی در رمان «ابله» مواجهه‌ای انتقادی با روسیه قرن نوزدهم داشته و رد اعتقادات شخصی خود او نیز در رمان دیده می‌شود.
داستایفسکی در پاییز سال 1867 محور اصلی رمان «ابله» را در سر می‌پروراند اما چند ماه طول می‌کشد تا داستان به روی کاغذ بیاید.
کتاب «ابله» از محبوب‌ترین رمان‌های کلاسیک است که در دوره‌های مختلف بارها و بارها به زبان‌های مختلف ترجمه شده است. در ایران نیز این رمان با چندین ترجمه منتشر شده و یکی از این ترجمه‌ها دهه‌ها پیش توسط مشفق همدانی انجام شد که تاکنون بارها بازچاپ شده است.

مروری بر کتاب «ابله»
رمان «ابله» با عبور قطار سریع‌السیر ورشو از نواحی روستایی روسیه به سمت سن‌پترزبورگ در ساعت 9 صبح روزی در اواخر ماه نوامبر آغاز می‌شود. در آغاز داستان با ترجمه مشفق همدانی می‌خوانیم: «ساعت نه بامداد یکی از روزهای آخر نوامبر بود. یخ‌ها به‌تدریج آب می‌شد و قطار ورشو به ‌سرعت هرچه تمام‌تر به‌سوی پترزبورگ پیش می‌رفت. رطوبت و مه چنان بود که نور خورشید اثری نداشت و از پنجره‌های واگن تا فاصله ده قدمی چه از راست و چه از چپ هیچ‌چیز به‌درستی تشخیص داده نمی‌شد. عده‌ای از مسافرین از خارج کشور بازمی‌گشتند، لکن کوپه‌های درجه سوم مملو از اشخاص کاسب بود که از فاصله زیادی حرکت نکرده بودند. بدیهی است همه آنان خسته به‌نظر می‌رسیدند و از فرط سرما بی‌حس شده، چشم‌هایشان ورم کرده و صورتشان رنگ‌پریدگی مه را منعکس می‌ساخت. در یکی از واگن‌های درجه سوم، دو مسافر از بامداد، کنار پنجره در مقابل هم قرار گرفته بودند. دو جوان بودند که لباس ساده و سبکی به ‌تن داشتند ولی قیافه‌هایشان تا اندازه‌ای جلب توجه می‌کرد. هویدا بود میل دارند با یکدیگر سر صحبت را بگشایند».
منتقدان درباره وجوه مختلف رمان «ابله» به خصوص قدرت نوشتاری داستایفسکی در این اثر و نیز شخصیت‌پردازی‌اش بسیار نوشته‌اند.
داستایفسکی در رمان «ابله» بار دیگر ما را با شخصیت‌های سن‌پترزبورگ آشنا می‌کند. او با نگاهی انتقادی به جامعه پیرامونش تصویری از آرمان‌ها و باورهای غیردینی و فریبکاری‌های جامعه شعری روسیه اواسط قرن نوزدهم را نشان می دهد. در این رمان ما با جامعه‌ای روبروییم که اخلاق سرمایه‌داری در آن حاکم است و آدم‌ها هیچ انگیزه‌ای بزرگ‌تر از حرص و آز ندارند.
کتاب «ابله» در دوران حیات داستایوسکی دو بار منتشر شد. یک‌ بار در پاورقی روزنامه معروف روسی پیک روسی به‌ نام روسکی ویستنیک که چاپ آن از ژانویه ۱۸۶۸ تا دسامبر همان سال یعنی یک‌ سال به‌طول انجامید. یک‌بار دیگر نیز در سال ۱۸۷۴ در چهار جلد و دو مجلد در سن‌ پترزبورگ انتشار یافت و در این چاپ داستایوسکی نسبت به چاپ اول تجدیدنظر مختصری کرد. متن اصلی کتاب «ابله» به ‌خط داستایفسکی در موزه تزانترارکیف مسکو نگه‌داری می‌شود.
مشفق همدانی در مقدمه چاپ دوم کتاب به سال 1341 نوشته که بسیاری از منتقدین بزرگ ادبیات جهانی، کتاب «ابله» را به‌منزله یکی از ده شاهکار جاویدان ادبیات جهان دانسته و معتقدند که در این کتاب چیره‌دستی نویسنده بزرگ روسی در تحلیل عواطف و نفسانیات آدمی و در نقاشی ریزه‌کاری‌های تجلیات قلب انسان بیش از آثار دیگر او مشهود است.

درباره فیودور داستایفسکی نویسنده کتاب «ابله»
فیودور داستایفسکی در یازدهم نوامبر 1821 در مسکو متولد شد. پدرش گرچه تباری اشرافی داشت اما در این زمان دیگر از درجه اعتبار افتاده بود. او یک جراح نظامی بود که از ارتش استعفا داده و در زمان تولد فیودور، دکتر بیمارستان مارینسکی در مسکو برای فقرا شده بود. مادر داستایفسکی، ماریا نخائوا، دختر بازرگان متمولی بود که او نیز تا حدی مقام و موقعیت خود را از دست داده بود. فیودور به همراه برادر بزرگ‌تر و خواهرهای کوچک‌ترش در محوطه بیمارستان مارینسکی و در بخش الحاقی به ساختمان اصلی بیمارستان رشد کرد. او در انزوا رشد کرد و تا مدت‌ها در خانه درس خواند و با سلطه پدری مستبد روبه‌رو بود. در سیزده‌سالگی به مدرسه‌ای خصوصی در مسکو رفت و در شانزده سالگی او را به مدرسه مهندسی نظامی در سن‌پترزبورگ فرستادند. داستایفسکی در این دوره با اشتیاق آثار شاخص نویسندگان مختلف را خواند و سلیقه ادبی‌اش شکل گرفت و به خصوص علاقه زیادی به گوگول پیدا کرد. در سال 1843 داستایفسکی از مدرسه نظامی فارغ‌التحصیل شد و بعد از یک سال خدمت اجباری، با کناره‌گیری از مقام نظامی‌اش به نویسندگی روی آورد. اولین رمان او با عنوان «مردم فقیر» یا «بیچارگان» در 1846 منتشر شد و شهرت و مقبولیت زیادی برایش به همراه آورد. داستایفسکی زندگی پرفراز و نشیبی داشت و استبداد تزاری دامن او را هم گرفت. با درگرفتن شورش‌های انقلابی در سراسر اروپا در 1848، موج تازه‌ای از سرکوب به روسیه هم رسید و در نتیجه آن داستایفسکی در 1849 بازداشت شد و به چهار سال حبس با اعمال شاقه و تبعید محکوم شد. داستایفسکی پس از رهایی رمان‌های متعددی نوشت که برخی از آنها در شمار شاخص‌ترین شاهکارهای ادبیات جهانی به شمار می‌روند. او در طول شصت سال زندگی‌اش یعنی تا بیست‌وهشتم ژانویه 1881، نه تنها به یکی از مهم‌ترین چهره‌های ادبیات روسیه بلکه به قله‌ای در ادبیات جهانی بدل شد و در زمان حیاتش به شهرتی عام دست پیدا کرد. «جنایت و مکافات»، «ابله»، «برادران کارامازوف»، «قمار باز»، «جوان خام» و «نیه توچکا» عناوین برخی از آثار ترجمه شده داستایفسکی به فارسی است.

درباره ترجمه کتاب «ابله»
کتاب «ابله» با ترجمه مشفق همدانی در نشر امیرکبیر منتشر شده است.
ربیع مشفق همدانی، متولد 1291 در همدان، مترجم، روزنامه‌نگار و نویسنده ایرانی است. مشفق همدانی در خانواده‌ای یهودی متولد شد و کودکی‌اش را در شهر زادگاهش پشت سر گذاشت و تحصیلات ابتدایی و متوسطه‌اش را در مدرسه آلیانس همدان سپری کرد. در همین‌جا بود که او به ادبیات علاقه‌مند شد و تمام اوقات فراغت‌اش را با خواندن کتاب پر می‌کرد. او مدتی نیز به عنوان معلم به فعالیت پرداخت. مشفق همدانی سپس برای ادامه تحصیل به تهران آمد و در رشته فلسفه و علوم تربیتی در دانشسرای عالی درس خواند. او سپس به نویسندگی و ترجمه مشغول شد و همچنین به روزنامه‌نگاری هم پرداخت. مشفق همدانی سرانجام در سال 1388 درگذشت. برخی از کتاب‌های او عبارتند از: «آنا کارنینا»، «ابله»، «آزردگان»، «برادران کارامازوف» و «مادام بواری».