بیگانه

کتاب «بیگانه» اثر آلبر کامو
سخت است مفهومی فلسفی را جوری وارد قصه کردن که در قصه جا بیُفتد و بُعدِ ادبیِ متن را تحت‌الشعاع قرار ندهد. آلبر کامو اما در رمان «بیگانه» با مهارت از پس این دشوار برآمده است.
رمان «بیگانه»، با عنوان اصلی LÉtranger، رمانی است که کامو فلسفۀ پوچی را در آن، از خلال داستانی با روایتی سهل‌وممتنع، بیان کرده است و این‌گونه اثری پدید آورده که به یکی از مشهورترین و محبوب‌ترین آثار او و یکی از کلاسیک‌های مدرنِ تاریخ ادبیات بدل شده است.
رمان «بیگانه» رمانی است هم مورد توجه اهل ادبیات و هم مورد توجه اهل فلسفه. این رمان در صدر فهرست صد کتاب برتر قرن بیستمِ نشریۀ «لوموند» جای دارد.
براساس رمان «بیگانه» دو فیلم هم ساخته شده که یکی از آن‌ها ساختۀ لوکینو ویسکونتی، کارگردان مشهور ایتالیایی، است. در اقتباس سینمایی ویسکونتی از رمان «بیگانه» نقش مورسو، شخصیت اصلی این رمان، را مارچلو ماسترویانیِ معروف، بازی می‌کند.
اقتباس سینمایی دیگر از رمان «بیگانه» یک فیلم ترکیه‌ای به نام «سرنوشت» به‌کارگردانی زکی دمیرکوبوز است.
رمان «بیگانه» منبع الهام آثاری موسیقایی و ادبی هم بوده و در یک بازی ویدئویی نیز به آن ارجاع داده شده است.
متن اصلی رمان «بیگانه» اولین بار در سال 1942 منتشر شده است.

مروری بر رمان «بیگانه»
آلبر کامو در رمان «بیگانه»، سبکی با جمله‌پردازی‌های ساده را برای روایت داستان خود برمی‌گزیند؛ سبکی که در عین سادگی، غریب و اضطراب‌زاست چرا که پوچی و خلاء و احساس تهی‌بودگی شخصیت اصلی رمان و پوچی جهان را به‌خوبی بازتاب می‌دهد.
رمان «بیگانه» با جملاتی ساده و خبری و درعین‌حال تکان‌دهنده آغاز می‌شود؛ جملاتی که شروع این رمان را به یکی از معروف‌ترین شروع‌های داستانی بدل کرده‌اند. این جملات، از زبان راوی رمان، خبر مرگ مادر او را می‌دهند و می‌بینیم که راوی از مرگ مادرش طوری حرف می‌زند که گویی از مرگِ غریبه‌ای که نمی‌شناخته است.
راوی و شخصیت اصلی رمان «بیگانه» مردی ساکن الجزایر، به نام مورسو، است؛ مردی که تجسم انفعال و بی‌تفاوتی و بیگانگی با خود و جهان و آدم‌های پیرامون خود است و کامو او را به مظهرِ انفعال و بی‌تفاوتی بدل کرده است.
مورسو با هیچ‌کس، نه با مادرش نه معشوقه‌اش و نه هیچ‌کس دیگر، رابطۀ عاطفی عمیقی ندارد و نسبت به اطراف خود و آدم‌های پیرامونش سخت بی‌تفاوت است. او، غوطه‌ور در پوچی و بیهودگی، اینجا و آنجا پرسه می‌زند و حینِ پرسه‌زنی، مردی عرب را می‌کُشد.
رمان «بیگانه» از دو بخش تشکیل شده است؛ یکی بخش مربوط به زندگی مورسو قبل از ارتکاب قتل و دیگری بخش مربوط به آنچه پس از قتل بر مورسو می‌رود.
کامو در رمان «بیگانه» ماهرانه توانسته است فلسفه را با داستان بیامیزد، بی‌آنکه داستانش تحت سیطرۀ فلسفه‌بافی قرار گیرد و این یکی از نقاط قوت رمان «بیگانه» به‌عنوان یک رمان فلسفی است.

دربارۀ آلبر کامو، نویسندۀ رمان «بیگانه»
آلبر کامو (Albert Camus)، متولد 1913 در الجزایر و درگذشته به سال 1960، داستان‌نویس، نمایشنامه‌نویس، فیلسوف، جستارنویس و روزنامه‌نگار فرانسوی و برندۀ جایزۀ نوبل ادبیات سال 1957 بود.
کامو نویسنده‌ای بود که در آثارش به بیان تأملات فلسفی خود درباب معنای هستی، موقعیت انسان در هستی و مسئولیت او در قبال دیگران و نیز در قبال فجایعی که در جهان اتفاق می‌افتد می‌پرداخت.
کامو، چه در قصه‌ها و نمایشنامه‌ها و چه در جُستارها و نوشته‌های غیرداستانی‌اش، همواره پرسشهایی بنیادین را دربارۀ انسان و جهان و مفاهیمی نظیر عدالت، اخلاق و خیر و شر پیش می‌کشید. او همچنین به نقد ایدئولوژی‌ها و نظام‌های تمامیت‌خواه می‌پرداخت.
آلبر کامو هم منتقد فاشیسم بود و هم منتقد کمونیسم و لیبرالیسم. با قطعیت‌های ایدئولوژیک سرِ سازگاری نداشت و معتقد بود خشونت را حتی عدالتخواهانه‌ترین ایدئولوژی‌ها توجیه نمی‌کند. در مواجهه با رویدادهای سیاسی زمانه‌اش و تحلیل این رویدادها، از جمله دربارۀ جنگ الجزایر، می‌کوشید تحت تأثیر مواضع احساسی قرار نگیرد و با شکاکیتی انتقادی به مسائل روزگار خود بنگرد.
کامو عمر کوتاهی داشت و پیش از پنجاه‌سالگی در تصادف اتومبیل کشته شد. عمرش اما پُربار بود و در مدتی کم آثار فراوانی از خود به جا گذاشت. رمان «بیگانه» از مشهورترین آثار اوست. از دیگر آثار آلبر کامو می‌توان به کتاب‌های «طاعون»، «عصیانگر»، «سوء‌تفاهم» و «کالیگولا» اشاره کرد.
آلبر کامو سه سال پیش از مرگش، یعنی در سال 1957، جایزة نوبل ادبیات را دریافت کرد.

دربارۀ ترجمۀ فارسی رمان «بیگانه»
رمان «بیگانه» با ترجمۀ امیرجلال‌الدین اعلم در نشر نیلوفر منتشر شده است.
امیرجلال‌الدین اعلم، متولد 1320 در تهران و درگذشته به سال 1396، مترجم، ویراستار، پژوهشگر و مؤلف ایرانی بود. او دارای لیسانس زبان و ادبیات انگلیسی از دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران و از ویراستاران مؤسسۀ انتشاراتی فرانکلین بود.
اعلم همچنین از سال 1355 تا 1375 ویراستار ارشد بخش انتشارات رادیو و تلویزیون بود و پس از بازنشستگی نیز، تا سال 1394، به‌صورت نیمه‌وقت به همکاری با این بخش ادامه داد. او، در کنار کار ویراستاری، به ترجمه و پژوهش نیز می‌پرداخت.
اعلم آثار مختلف و متنوعی را به فارسی ترجمه کرد. در کارنامۀ کاری‌اش، به‌عنوان مترجم، هم به تعدادی از مهمترین آثار ادبی جهان برمی‌خوریم و هم به آثاری در حوزه‌های فلسفه و هنر و تاریخ.
از ترجمه‌های امیرجلال‌الدین اعلم می‌توان به رمان‌های «قصر»، «محاکمه» و «تهوع» و فیلمنامۀ «ماجرای نیمروز» و از آثار تألیفی و پژوهشی او می‌توان به کتاب‌های «فرهنگ اعلام کتاب مقدّس» و «دربارۀ ویرایش و ترجمه» اشاره کرد.
از رمان «بیگانه» ترجمه‌های فارسی دیگری هم منتشر شده که از جملۀ آن‌ها می‌توان به ترجمۀ مشترک جلال آل‌احمد و علی‌اصغر خبره‌زاده، منتشرشده توسط ناشران مختلف، ترجمۀ خشایار دیهیمی، منتشرشده در نشر ماهی، ترجمۀ لیلی گلستان، منتشرشده در نشر مرکز، ترجمۀ محمدرضا پارسایار، منتشرشده در نشر هرمس، ترجمۀ کاوه میرعباسی، منتشرشده در نشر چشمه، و ترجمۀ پرویز شهدی، منتشرشده در نشر به‌سخن، اشاره کرد.