باغ های تسلا

كتاب «باغ‌های تسلّا» نوشته‌ی پریسا رضا
كتاب «باغ‌های تسلّا» داستان ایران است در فاصله‌‌ی دو کودتا؛ کودتای رضا خان در سوم اسفند 1299 و کودتای 28 مرداد 1332. طلا و سردار، زن و شوهری اهل قمصر کاشان‌اند که راه مهاجرت را در پیش می‌گیرند و در حومه‌ی تهران ساکن می‌شوند. آن‌ها به‌سختی می‌کوشند تا زندگی تازه‌ای برای خود در نزدیکی پایتخت بسازند و در این مسیر با وقایع سیاسی ـ اجتماعی روزگارشان نیز دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند. با ظهور رضا شاه، رسم زمانه زیر‌ورو می‌شود و زندگی طلا و سردار تحت‌تأثیر آن قرار می‌گیرد و در تلاطم‌های روزگار پیش می‌روند.
باغ‌های تسلا در روزی اواسط پاییز، با اندوه جلای وطن و وحشت از وفور تازگی‌ها، در غرب کویر تفتیده‌ی فلات ایران آغاز می‌شود و در شبی داغ در شمیران، با اندوه کودتا و هراس از آینده‌ی ایرانِ پس از کودتا به پایان می‌رسد.

مروری بر كتاب «باغ‌های تسلّا»
«باغ‌های تسلّا» عنوان رمانی است از پریسا رضا که توسط انتشارات گالیمار در فرانسه منتشر شده و داستان شخصیت‌هایی را بین دو کودتا در ایران، یعنی از به قدرت رسیدن رضا خان در سوم اسفند 1299 تا بیست و هشتم مرداد 1332 روایت می‌کند. زمان داستان «باغ‌های تسلا» به سال‌های پایانی قرن سیزدهم هجری شمسی اختصاص دارد که تاثیر زیادی بر زندگی خانواده‌های ایرانی گذاشته است.
داستان از سال 1299 شروع می‌شود و با نشان دادن زندگی طلا و سردار که آمده‌اند تا در حاشیه‌ی تهران زندگی خود را از نو بسازند، ولی با تحولات سیاسی آن دوره‌ی بحران‌های بسیاری را تجربه می‌کنند، تلاش دارد مخاطب را با تحولات سیاسی و اجتماعی آن دوره آشنا کند.
«باغ‌های تسلّا» داستان شخصیت هایی را از سال 1299 تا 1332 خورشیدی دنبال می کند. طلا و سردار زوجی هستند اهل قمصر کاشان که در خانواده‌هایی کشاورز و عامی بزرگ شده‌اند. آن‌ها به تهران مهاجرت می کنند و در حوالی آن مستقر می‌شوند. پسر آن‌ها، بهرام، یک نابغه به نظر می‌رسد که رفته‌رفته به طرفداری از مصدق می‌پردازد و باور دارد که جامعه باید تغییر کند. ماجراهای عاشقانه هم در بستری از وقایع سیاسی – اجتماعی جریان دارد.
مسائل و اتفاقات سیاسی در کتاب نقش عمده‌ای دارند و شخصیت‌ها در کنار یا در داخل این ماجراها پیش می‌روند. آغاز کتاب با خبرهایی درباره‌ی به قدرت رسیدن رضاخان همراه است و پایان آن با حوادث مربوط به کودتای بیست و هشت مرداد. پریسا رضا در این باره می‌گوید: «شاید بتوانم بگویم رمان بر حسب تصادف به این سمت رفت. من ابتدا از داستان‌هایی که پدرم از آن دوران برایم تعریف کرده بود شروع کردم. برای همین شروع کردم به خواندن درباره‌ی آن دوران و به آن علاقه‌مند شدم. فکر می‌کنم یکی از جالب‌ترین دوره‌های تاریخ ایران است. البته در حال نوشتن جلد دوم کتاب هستم، اما جلد اول را در کودتای بیست و هشت مرداد تمام کردم. این دوران بسیار مهم است. دوران برخورد سنت قدیمی ایران است، با فرهنگ غربی که یک‌دفعه وارد می‌شود. تمام اتفاقاتی که تا به امروز افتاده، به شکلی بسیار وابسته است به آن دوران. یکی از مشکلاتی که در ایران داریم این است که به دلیل تغییر رژیم‌ها، تاریخ معاصرمان را چندان نمی‌دانیم.»
نویسنده در کتاب«باغ‌های تسلّا» راوی سال‌هایی است که در آن‌ها حضور نداشته و در واقع روایتگر وقایعی است که پیش از تولد او شکل گرفته‌اند. از این رو تصویری که پریسا رضا از آن سال‌ها ارائه می‌کند بر مبنای خوانده‌ها و شنیده‌های اوست:

«تعداد زیادی از سفرنامه‌های غربی هایی را که در سال های 1920 به ایران سفر کرده بودند خواندم که برای فضاسازی کمکم کرد. همین‌طور کتاب‌های تاریخی درباره‌ی این دوران و چیزهایی که در این‌جا وجود دارد. عکس‌های زیادی نگاه کردم. البته بعدش قصه می‌رسد به محله‌ی قلهک. خود من در قلهک به دنیا آمده‌ام و پدرم هم همان‌جا به دنیا آمده. برای همین فضاهای قلهک را خیلی خوب می‌شناسم و از این استفاده کردم.»
پریسا رضا درباره‌ی میزان واقعی یا تخیلی بودن داستان‌ها می‌گوید: «چند تا داستان بچگی پدرم هست که واقعی است از جمله درباره‌ی دبیرستان جم که دبیرستان مهمی است و بسیاری از روشنفکران ایرانی از آن‌جا فارغ التحصیل شده‌اند. اما بقیه‌ی داستان‌ها تخیلی است. داستان زوج اول کتاب تخیلی است و بعد وقتی می‌رسیم به قلهک، یک رشته از داستان‌ها واقعی است، بعد دوباره تخیلی می‌شود. اما قصه‌ی اولیه از خاطرات پدرم شکل گرفت، از خاطرات مدرسه رفتن او. پدرم جزو اولین نسلی است که به مدرسه‌ی اجباری می‌رود، مدرسه‌ی رضاشاهی. بعداً من قبل از آن را نوشتم که نوعی داستان تخیلی والدین پدرم است.»
نویسنده قصد دارد سرنوشت شخصیت های نسل بعد را هم در جلد دیگری دنبال کند: «جلد دوم را شروع کرده‌ام به نوشتن و فکر می‌کنم تا پایان سال میلادی تمام شود. جلد دوم می‌شود نسل بعدی آدم‌های کتاب و بین کودتای بیست و هشت مرداد تا انقلاب را روایت می‌کند. باز یک مقدار زیادی‌اش تخیلی است، اما از خاطرات کودکی خودم هم استفاده می کنم.»

رمان «باغ‌های تسلا» پنج فصل شامل «حوا، معصومیت دوزخ»، «گوهر، فرشته مادر خردسال»، «مهین، لذت زن»، «فیروزه، رویای یک مرد عاقل» و «الهه، ایزدبانوی کشتی‌شکستگان» را دربردارد.

درباره‌ی پریسا رضا، نویسنده‌ی كتاب «باغ‌های تسلّا»
پریسا رضا، نویسنده‌ی ایرانی- فرانسوی است که با نگارش و چاپ رمان «باغ‌های تسلّا» به زبان فرانسوی که با ترجمه به انگلیسی و ایتالیایی همراه شد، توانست جایزه‌ی‌ «سنگور» را در سال 2015 و «فرانس ماری کِلِر بِله» را در سال 2017 به دست آورد.
به اذعان کریستین ساینس مانیتور، از روزنامه‌های پرتیراژ ماساچوست آمریکا، این کتاب داستانی از ایران در دهه‌های منتهی به انقلاب،‌ داستانی عاشقانه و حماسه‌ای سیاسی است و در نشر شلف اورنس نیز تاکید شده: «باغ‌های تسلّا خبر از ظهور نویسنده‌ی فرانسوی- ایرانی مستعد دیگری می‌دهد که اولین رمان فوق‌العاده‌اش چهره‌ای را از ایران به تصویر می‌کشد که به ندرت در رسانه‌های غربی دیده می‌شود.»
اولین رمان پریسا رضا در جلسه‌ای با حضور نویسنده در کتاب‌فروشی نشر ناکجا در پاریس رونمایی و با استقبال مخاطبان ایرانی و فرانسوی روبه‌رو شد.
گالیمار از ناشران معتبر فرانسوی است. پریسا رضا در گفت‌وگو با بی‌بی‌سی فارسی درباره‌ی پذیرفته شدن کتابش در این انتشارات گفته بود : «یکی از دوستانم در گالیمار گرافیست است. چون او آن‌جا کار می کرد، کتاب را به این انتشارات دادم. البته این دوستم کتاب‌های دیگری هم داده بود که گالیمار رد کرده بود. هر سال چیزی حدود هفت هزار رمان اول به دست‌شان می رسد که از این میان فقط سه چهار تا را چاپ می کنند. رمان من برایشان خیلی جالب بود و پذیرفته شد. اولین باری است که از یک ایرانی، یک رمان در سری اصلی رمان‌های گالیمار چاپ می‌شود.»
پریسا رضا می گوید: «پدر بزرگ و مادربزرگ خودم اهل قمصر کاشان هستند و از آن‌جا مهاجرت کردند به تهران. البته من اصلاً داستان آن‌ها را نمی‌دانم. خیلی جای سرسبزی است و می‌گویند یک تکه از بهشت است که افتاده روی زمین. این که آن‌ها از این منطقه‌ی سرسبز آمدند بیرون و از کویر رد شدند، یک حالت انجیلی پیدا کرد، انگار که مثل آدم و حوا از بهشت تبعید شدند به زمین. من از همین نقطه شروع کردم و به نظرم خیلی جالب شد.»
«باغ‌های تسلّا» هم اشاره ای است به حال و هوا و شخصیت‌هایی که از همان بهشت مورد نظر نویسنده جان گرفته‌اند: «من ابتدا اسم دیگری برای کتاب گذاشته بودم. از آن‌جایی که در اسم کتاب کلمه‌ی کابوس وجود داشت، ناشر خواست که اسم دیگری بگذاریم. «باغ‌های تسلّا» هم چیزی است که در کتاب به آن اشاره می‌شود. برای همین این عنوان را پیشنهاد کردم و پذیرفته شد.»


درباره‌ی ترجمه‌ و چاپ فارسی کتاب «باغ‌های تسلّا»
کتاب «باغ‌های تسلّا» نوشته‌ی پریسا رضا و ترجمه‌ی ابوالفضل الله‌دادی در 256 صفحه، با شمارگان 1500 نسخه و قیمت 108 هزار تومان توسط نشر برج منتشر شده است.
ابوالفضل اللّه‌‌دادی، مترجم كتاب «باغ‌های تسلّا»، متولد آبان 1361، فارغ‌‌التحصیل رشته‌ی زبان و ادبیات فرانسه از دانشگاه شهید چمران اهواز در سال 1385 (کارشناسی) و از دانشگاه شهید بهشتی تهران در سال 1390 (كارشناسی‌ ارشد) است. او از سال 1387 تا 1397 در مطبوعات مختلف به‌عنوان روزنامه‌نگار قلم زده است. علاقه‌ی او به نویسندگان معاصر فرانسه است و تاکنون نویسنده‌های مختلفی را برای اولین بار به خوانندگان فارسی‌زبان معرفی کرده که از آن جمله می‌توان به میشل اوئلبک، برنار کی‌رینی، اسکار کوپ ـ فان، آلن بلو‌تی‌یر، امیلی‌یِن ملفتو، ژان ـ فرانسوا بوشار، رومن پوئرتُلاس و... اشاره کرد. ابوالفضل اللّه‌‌دادی تاکنون دوبار نامزد جایزه‌ی استاد ابوالحسن نجفی برای بهترین ترجمه‌ی سال شده است: در سال 1397 برای «سفر شگفت‌انگیز مرتاضی که در جالباسی آیکیا گیر افتاده بود» و در سال 1400 برای «محاکمه‌ی خوک».

كتاب «باغ‌های تسلّا» در نگاه مطبوعات
_ رمانی چشمگیر و طورِ غلط‌اندازی آرام... که از دل شرح صمیمانه‌ی ماجراهای زندگی روستایی طلا و سردار به گشت‌و‌گذاری تمام‌عیار در ایرانِ اوایل قرن بیستم می‌رسد. (نیویورک‌تایمز)
_ قصه آ‌ن‌جا که به‌رغم بالاوپایین‌های جاریِ مملکت، از خوشی‌های فارغ از زمان و مکانِ خانواده می‌گوید در اوج است؛ از دیگ‌های داغ گلاب و دام‌ها، از «عطر یاسمن و خاک نم‌خورده». (نیویورکر)

_ این رمان که در عین پرمغز و اطلاعات بودن آموزنده و معلم‌مآب نیست، به یک ساگا می‌ماند: روایتی ساده با شخصیت‌هایی آشنا که بسیاری از خواننده‌ها تحسین‌شان خواهند کرد. (لایبرری جورنال)

بخش‌هایی از كتاب «باغ‌های تسلّا»
آن‌سوی کوه‌ها چه چیزی نهفته است؟ او کلمه‌ی بیابان را می‌شناسد، اما این کلمه واقعاً چه معنایی دارد؟ در تهران، دربار شیفته‌ی عکس است، مسلماً طلا هیچ عکسی ندیده است، چه برسد به عکسِ بیابان. طلا دوازده سال در دره‌ای سرسبز که ‌شکلِ ستاره دارد زندگی کرد، در میان کوه‌هایی که با گذر فصل‌ها تغییر رنگ می‌دهند: خاکستریِ بنفش‌فام در تابستان، قهوه‌ای در پاییز و سفید در زمستان و بهار. گاهی اوقات تصور می‌کرد جن‌ها را می‌بیند، حتی یک روز سر راهش شغالی از کنارش رد شد. او رازهای گلاب را می‌داند. مرگ، نیشِ مار و حالا حتی عشق را می‌شناسد. اما چیزی از آن‌سوی کوه‌ها نمی‌داند.
طلا به‌زودی کوه‌ها را رد می‌کند، از میان بیابان می‌گذرد تا به کاشان برسد، بعد هم به‌سمت شمال می‌روند، دویست و پنجاه کیلومتر را پشت‌سر می‌گذارند تا به تهران برسند، پایتخت کشور. سال 1299 تقویم ایرانی است: پایانِ یک قرن، پایانِ قریب‌الوقوع یک سلسله‌ی سلطنتی. طلا هنوز در کوه‌های غرب ایران است و اسم پادشاه را نمی‌داند. هرگز کلماتِ تاریخ، جغرافیا، آسیا، اروپا، روسیه، انگلستان به گوشش نخورده است. هرگز نه چیزی از انقلاب مشروطه‌ی سال 1285 ایران شنیده است، نه انقلابِ بلشویک‌ها در روسیه و نه می‌داند که جنگ جهانی اول تازه خاتمه یافته است. نمی‌داند که سردار در سالی متولد شده است که ویلیام ناکس دارسی امتیاز نفت ایران را به‌ دست آورد، حتی پیش از آن‌که یک قطره نفت کشف شده باشد؛ نمی‌داند که خودش متولد سالِ کشفِ نفت در مسجد سلیمان است، نمی‌داند که تولدش هم‌زمان است با تأسیس شرکت نفت ایران و انگلیس. هرگز چیزی از ستار خان، باقر خان، یپرم خان، میرزا کوچک خان و خیابانی نشنیده است... قهرمانان و شهدای سال‌های اخیر ایران. همان‌طور که پاک بی‌خبر است از وجود شهری به‌‌ نامِ تبریز و سوسیال‌دموکرات‌هایش یا بندر انزلی و کمونیست‌هایش.
هرگز هم چیزی از «فرنگی‌هایی» که در مناطق دوردستِ غرب زندگی می‌کردند به گوشش نخورده است، نمی‌داند که در پایتخت با مردان، زنان، آداب و رسوم، زبانِ ترک‌ها، کرد‌ها، ترکمن‌ها، قشقایی‌ها، عرب‌ها، بختیاری‌ها، فارس‌ها، لرها، گیلک‌ها، مازنی‌ها، بلوچ‌ها... روبه‌رو می‌شود که در سرزمین‌های فئودالی خودِ ایران زندگی می‌کنند.
آن‌سوی کوه‌ها چه چیزی نهفته است؟